Η ζωή δεν μετριέται από τον αριθμό των αναπνοών μας, αλλά από τις στιγμές που μας έκοψαν την ανάσα (George Carlin)


Αγαπώ τη Θάλασσα

Αγαπώ τη Θάλασσα.
Γιατί ξεκινάει με το θήτα των θέλω μου. Γιατί είναι ανοιχτή σαν τα άλφα που την απλώνουν. Γιατί το λάμδα της καμπυλώνει τη γλώσσα μου σε κύμα που σπάει μαλακά στο φράγμα των δοντιών μου. Γιατί τα σίγμα της μου χαϊδεύουν τ’ αφτιά σαν το φλοίσβο της σ’ έρημη παραλία.

Τρίτη 13 Ιανουαρίου 2009

Κατηγορίες και "κατηγορίες"

Από πολύ νωρίς ο Αριστοτέλης επεσήμανε ότι το ανθρώπινο μυαλό λειτουργεί με κατηγορίες. Είναι μια λογική διεργασία, με την οποία η νόησή μας επιχειρεί να ταξινομήσει τις προσλήψεις της, ώστε να τις επεξεργαστεί καλύτερα σε βάθος και πλάτος και παράλληλα να εξοικονομήσει ενέργεια στην προσπάθεια κατάκτησης και αφομοίωσης της γνώσης. Αυτή η κατάταξη των εννοιών σε κατηγορίες μάς επιτρέπει να κάνουμε παρατηρήσεις και επισημάνσεις για ευρείες ομάδες εννοιών.
Όσο όμως περιορίζεται το εύρος των κατηγοριών/ομάδων, τόσο τα γνωρίσματά τους πληθαίνουν, καθώς μεγαλώνει το βάθος τους. Ώσπου φτάνουμε σε πολύ συγκεκριμένες έννοιες (συγκεκριμένα άτομα ή αντικείμενα), οπότε το πλήθος των χαρακτηριστικών τους τις διαφοροποιεί από άλλες αντίστοιχα συγκεκριμένες έννοιες. Με πολύ περιορισμένο αριθμό γνωρισμάτων, λόγου χάρη, θα ορίσουμε ένα πλατύ σύνολο όντων που εντάσσεται στην κατηγορία "άνθρωπος". Αντίθετα τα γνωρίσματα πληθαίνουν και ορίζουν σε μεγαλύτερο βάθος ένα στενότερο σύνολο όντων που συναπαρτίζουν κάποια υποκατηγορία. Για να ορίσουμε δηλαδή την υποκατηγορία "Εσκιμώος", θα πρέπει να επισημάνουμε, εκτός από τα γενικά χαρακτηριστικά του "ανθρώπου", εκείνα τα επιπρόσθετα ιδιαίτερα στοιχεία που διακρίνουν τον "Εσκιμώο" από τον "Βουσμάνο": φυλή, τόπο καταγωγής, τρόπο ζωής, κουλτούρα κ.λπ.
Αυτά τα πολύ απλά πράγματα τα ξεχνάμε, όταν εύκολα διατυπώνουμε τις γενικές μας κρίσεις για διάφορες κατηγορίες/ομάδες: για τους Αμερικανούς, τους Έλληνες, τους Κινέζους, τους λευκούς, τους μαύρους, τους Εβραίους, τους Βουδιστές ή για τους ταξιτζήδες, τους καθηγητές, τους αστυνομικούς, τις κομμώτριες, τους εργολάβους, τους φοιτητές κ.ο.κ. Υποκύπτουμε στην ευκολία της στερεοτυπικής αντιμετώπισης και κατρακυλάμε στο ρατσισμό, όταν διατυπώνουμε κατηγορίες ελαφρά τη καρδία σε βάρος ολόκληρων ομάδων, παραγνωρίζοντας το γεγονός ότι αυτές οι ομάδες συνίστανται από άτομα που, εκτός από τα ομαδικά, έχουν και ατομικά χαρακτηριστικά που τα διαφοροποιούν από άλλα άτομα, ακόμη και της ίδιας κατηγορίας/ομάδας -χώρια που κάθε άτομο μπορεί να εντάσσεται σε πολλές κατηγορίες/ομάδες (τι χειρότερο για μερικούς-μερικούς από το να είσαι γυναίκα, μαύρη, λεσβία, μουσουλμάνα και μετανάστρια;). Ελέγχονται για την ορθότητά τους, επομένως, σε μεγάλο βαθμό οι αβασάνιστες επικρίσεις/κατηγορίες που εκτοξεύονται κατά ομάδων/κατηγοριών.
Αυτό το λογικό σφάλμα παρατηρείται πολύ συχνότερα σε συγκρουσιακές καταστάσεις. Το παρατηρήσαμε έντονα τον περασμένο Δεκέμβρη με τους "κουκουλοφόρους" εξεγερμένους, το βλέπουμε στο σχολιασμό του ολέθρου των Παλαιστινίων στη Γάζα και, δυστυχώς, θα κουτουλάμε συνέχεια πάνω του σε ανάλογες περιστάσεις, όσο δεν φροντίζουμε να διευρύνουμε τους πνευματικούς μας ορίζοντες και να οξύνουμε την κρίση μας.
Οι αριστοτελικές λογικές κατηγορίες διευκολύνουν τη γνωστική μας διαδικασία ταξινομώντας τις γνώσεις μας. Η στρεβλή όμως χρήση τους για τη διατύπωση γενικών κοινωνικών και πολιτικών κρίσεων κατά ομάδων σκάβει απύθμενα χάσματα μεταξύ των ανθρώπων, καθώς οπλίζει με μυωπικό δογματισμό την αντιπαλότητά τους. Όσο δε η στρέβλωση αυτή προωθείται προς μαζική υιοθέτηση, τόσο αποδυναμώνονται η φωνή και η πένα των ολίγων νηφαλίων, που με καθαρή και αμερόληπτη ματιά επιχειρούν να γεφυρώσουν τα χάσματα, ιδιαίτερα σε περιστάσεις έντονης συναισθηματικής φόρτισης.
Το πάθος είναι η γοητευτική κινητήρια δύναμη του ανθρώπου. Το μυαλό του όμως είναι εκείνο που μπορεί να διοχετεύσει αυτή τη δύναμη σε δημιουργικές κατευθύνσεις και θα τα καταφέρει, αν απελευθερωθεί από στεγανές κατηγοριοποιήσεις.
Αυτές τις σκέψεις καταθέτω ως αίτημα παιδείας και πολιτισμού -χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι και το μοναδικό.

Κυριακή 11 Ιανουαρίου 2009

Αφιερωμένο σε Μ. Π-Κ. Π.

Στο βυθό ενός μεγάλου πόνου, όπου κυριαρχεί ο ζόφος του αδιέξοδου και η αίσθηση του τέλους αγγίζει τη βεβαιότητα, αχνοφέγγει μια παρηγοριά: η αίσθηση του πόνου, αυτή ακριβώς, αποτελεί ένδειξη ζωής. Εφόσον τα αισθήματα λειτουργούν ακόμη, εφόσον τα συναισθήματα πληγώνουν ακόμη, αυτά τα ίδια υποδεικνύουν ζωή. Όχι κατάλοιπο ζωής, αλλά σπόρο ζωής.
Και όσο μεγαλύτερη είναι η ένταση, όσο μεγαλύτερη είναι η ποικιλία των συναισθημάτων που προκαλούν οι πληγές του βίου, τόσο βαθύτερη είναι η κατάφαση στη ζωή, τόσο πιο πολύπλευρος, τόσο πλουσιότερος είναι ο τρόπος βίωσης της ζωής. Ο πόνος της απώλειας, η απελπισία του αποχωρισμού, η πίκρα της στέρησης, η θλίψη της μοναξιάς, ο θυμός της αδικίας, η ντροπή της αποτυχίας, η απόγνωση της απόρριψης είναι δείγματα της ζωής που γευτήκαμε, αλλά και συνεχίζουμε να διεκδικούμε, γιατί εξακολουθούμε να νιώθουμε τις εκδορές τους.
Είμαστε ακόμη ζωντανοί.

Παρασκευή 9 Ιανουαρίου 2009

Θα έκανες την ίδια επιλογή;

Έλαβα το ακόλουθο e-mail και, χωρίς σχόλια αλλά με μικρές -γλωσσικές μόνο- παρεμβάσεις, το αναδημοσιεύω:

Έχεις δύο επιλογές... Τι θα έκανες εσύ; Θα διάλεγες, σίγουρα...
Μην ψάξεις για κάτι αστείο σ' αυτό το κείμενο. Δεν υπάρχει. Μα διάβασέ το.
Η ερώτηση είναι: Θα έκανες την ίδια επιλογή;
Σ' ένα δείπνο με στόχο τη συγκέντρωση πόρων για ένα σχολείο για παιδιά με ειδικές ανάγκες, ο πατέρας ενός αυτιστικού παιδιού διηγήθηκε την παρακάτω ιστορία, που δεν θα την ξεχάσει κανείς απ' όσους την άκουσαν εκείνη τη μέρα.
Αφού επαίνεσε το σχολείο και το αφοσιωμένο προσωπικό του, έθεσε ένα ερώτημα: "Όταν δεν παρεμβάλλονται εξωτερικές επιρροές, όλα στη φύση γίνονται τέλεια. Ωστόσο ο γιος μου, ο Shay, δεν μπορεί να μάθει πράγματα όπως τα άλλα παιδιά. Δεν μπορεί να καταλάβει πράγματα όπως τα άλλα παιδιά. Πού είναι η φυσική τάξη των πραγμάτων στο γιο μου;"
Όλοι μέσα στην αίθουσα αναρωτιόνταν σιωπηλοί γεμάτοι απορία. Ο πατέρας συνέχισε: "Όταν ένα παιδί σαν τον Shay, που είναι πνευματικά ανάπηρο, έρχεται στη ζωή, η ευκαιρία να καταλάβεις την αληθινή ανθρώπινη φύση παρουσιάζεται μόνη της στο πώς οι υπόλοιποι άνθρωποι θα συμπεριφερθούν σ' αυτό το παιδί".
Και αφηγήθηκε την ακόλουθη ιστορία:
Ο Shay κι εγώ περνούσαμε έξω από ένα πάρκο όπου κάποια αγόρια, που γνώριζαν τον Shay, έπαιζαν μπέιζμπολ. Ο Shay με ρώτησε: "Μπαμπά, νομίζεις ότι θα μ' αφήσουν να παίξω μαζί τους;" Εγώ ήξερα ότι τα περισσότερα αγόρια δεν θα ήθελαν κάποιον σαν τον Shay στην ομάδα τους. Μα ήξερα, και καταλάβαινα σαν πατέρας, ότι, αν του δινόταν η ευκαιρία να παίξει, θα έπαιρνε μεγάλη χαρά κι επιπλέον ένα αναγκαίο αίσθημα ένταξης, μαζί με κάποια εμπιστοσύνη ότι γινόταν αποδεκτός από τα άλλα παιδιά, παρά την αναπηρία του. Πλησίασα λοιπόν ένα από τα παιδιά και το ρώτησα, χωρίς βέβαια να περιμένω και πολλά, αν ο Shay θα μπορούσε να παίξει μαζί τους. Το αγόρι κοίταξε γύρω του σαν να ζητούσε κάποια υποστήριξη, μα στο τέλος απάντησε: "Χάνουμε με έξι γύρους και το παιχνίδι είναι στον όγδοο γύρο. Γιατί όχι; Μπορεί να παίξει στη δική μας ομάδα και θα προσπαθήσουμε να τον βάλουμε να παίξει στον επόμενο γύρο, να αποκρούσει τις βολές αν το θέλει." Ο Shay πήγε με δυσκολία μέχρι τον πάγκο για να φορέσει την μπλούζα της ομάδας. Τον παρακολουθούσα με μάτια δακρυσμένα και μια θέρμη στην καρδιά μου. Τα αγόρια της ομάδας είδαν τη χαρά μου που τον αποδέχθηκαν στην ομάδα τους. Στο τέλος του όγδοου γύρου η ομάδα του Shay πήρε μερικούς πόντους, αλλά ήθελε ακόμη τρεις για να κερδίσει τον γύρο. Στην αρχή του ένατου γύρου ο Shay έβαλε το γάντι κι έπαιξε δεξιά στο γήπεδο. Αν και οι μπαλιές δεν πήγαιναν προς την κατεύθυνσή του, έδειχνε ενθουσιασμένος, εκδηλώνοντας τη χαρά του, και μόνο για το ότι βρισκόταν εκεί, χτυπώντας τα χεράκια του. Το χαμόγελό του έφτανε μέχρι τα αυτιά του, όταν με κοίταζε που τον χαιρετούσα από την εξέδρα. Προς το τέλος του ένατου γύρου η ομάδα του Shay πήρε κι άλλους πόντους. Με δύο παίκτες έξω και τρεις έξω από τη βάση, οι πιθανότητες να κερδίσει γύρους ήταν κοντά στη βάση και ο Shay ορίστηκε επόμενος για ν' αποκρούσει τις βολές. Σ' αυτό το κρίσιμο σημείο αναρωτήθηκα αν θα αφήσουν τον Shay να δοκιμάσει να αποκρούσει και να χάσουν τις πιθανότητες να κερδίσουν το παιχνίδι. Για μεγάλη μου έκπληξη, τον άφησαν! Όλοι γνώριζαν ότι ήταν αδύνατο να χτυπήσει την μπάλα, τη στιγμή που δεν ήξερε καν να κρατήσει σωστά το ρόπαλο, πόσο μάλλον να πετύχει την μπάλα. Εντούτοις ο Shay πήρε θέση. Ο αντίπαλος παίκτης, που πετάει την μπάλα, αναγνώρισε ότι οι συμπαίκτες του Shay έβαλαν τη νίκη του παιχνιδιού σε δεύτερη μοίρα, για να δώσουν την ευκαιρία σ' αυτό το παιδί να χαρεί αυτήν τη στιγμή. Γι' αυτό και ήρθε πιο κοντά, προσπαθώντας να τον βοηθήσει να τα καταφέρει ρίχνοντας την μπάλα απαλά στον Shay. Στην πρώτη προσπάθεια εκείνος κούνησε αδέξια το ρόπαλο κι αστόχησε. Ο αντίπαλος παίκτης ήρθε λίγα βήματα ακόμη πιο κοντά του, για να του πετάξει ακόμα πιο απαλά την μπάλα. Ο Shay κούνησε πάλι αδέξια το ρόπαλο, μα αυτή τη φορά βρήκε τυχαία την μπάλα, στέλνοντάς την πολύ κοντά, και μάλιστα σε αντίπαλο. Το παιχνίδι τώρα κανονικά θα είχε τελειώσει. Ο αντίπαλος, όμως, σήκωσε την μπάλα και, ενώ θα μπορούσε να την πετάξει στην πρώτη βάση, βγάζοντας τον Shay έξω από το παιχνίδι, την πέταξε επίτηδες πολύ ψηλά, πάνω από το κεφάλι του συμπαίκτη του και μακριά από τους άλλους συμπαίκτες του. Όλοι στην εξέδρα, και από τις δύο ομάδες, άρχισαν να φωνάζουν: "Shay, τρέξε στην πρώτη βάση! Τρέξε! Τρέξε!" Ποτέ στη ζωή του ο Shay δεν έτρεξε τόσο μακριά, μα έφτασε στην πρώτη βάση γεμάτος ενθουσιασμό και με γουρλωμένα από χαρά μάτια κοιτώντας απορημένα και σαστισμένα, να καταλάβει τι άλλο έπρεπε τώρα να κάνει... Η εξέδρα συνέχισε τότε: "Shay, τρέξε στη δεύτερη βάση! Shay, τρέξε! Τρέξε!" Με την ανάσα κομμένη και άτσαλα έτρεξε προς τη δεύτερη βάση. Μέχρι όμως να φτάσει εκεί, ο δεξιός αντίπαλος είχε ήδη πιάσει την μπάλα. Ήταν ο μικρότερος της αντίπαλης ομάδας και είχε πλέον όλη την ευκαιρία να γίνει ο ήρωας της ομάδας του. Θα μπορούσε να πετάξει την μπάλα στον συμπαίκτη της δεύτερης βάσης, οπότε θα έβγαζε έξω τον Shay, μα κατάλαβε τις προθέσεις του συμπαίκτη του που έριχνε τις βολές και την έριξε ψηλά, προς τον συμπαίκτη της τρίτης βάσης. Ο Shay έτρεξε προς την τρίτη βάση σαν ξετρελαμένος, καθώς οι παίκτες της ομάδας του έτρεξαν κι εκείνοι προς τη βάση. Όλοι φωνάζαμε: "Shay! Shay! Shay!" Ο Shay έφτασε στην τρίτη βάση, αλλά με την κρυφή βοήθεια του αντίπαλου παίκτη της τρίτης βάσης, ο οποίος σταμάτησε να τρέχει να προλάβει την μπάλα, για να δείξει στον Shay τη σωστή κατεύθυνση, το πού ήταν η τρίτη βάση, λέγοντάς του: "Από εδώ, από εδώ, Shay..." Καθώς ο Shay πέρασε από την τρίτη, τα αγόρια και των δύο ομάδων και οι θεατές στην εξέδρα ξεσηκώθηκαν φωνάζοντας: "Shay, τρέξε στη βάση ένα τώρα! Τρέξε στη βάση ένα..." Ο Shay έφτασε στη βάση, πάτησε στο βατήρα κερδίζοντας το παιχνίδι και όλοι τον ζητωκραύγασαν σαν τον ήρωα που βοήθησε να νικήσει η ομάδα.
"Εκείνη την ημέρα", συνέχισε με δάκρυα ο πατέρας, "τα αγόρια και των δύο ομάδων και ο κόσμος στην εξέδρα βοήθησαν να φέρουν ένα κομμάτι αληθινής αγάπης και ανθρωπιάς σ' αυτόν τον κόσμο, να δώσουν χαρά σε μια ψυχούλα, που τόσο τη λαχταρούσε και τόσο την είχε ανάγκη.
Ο Shay δεν τα κατάφερε μέχρι το επόμενο καλοκαίρι. Πέθανε εκείνο το χειμώνα, χωρίς όμως να ξεχάσει ποτέ πως ήταν ο 'ήρωας' που με έκανε τόσο χαρούμενο εκείνη την ημέρα και τη χαρά που έδωσε στη μητέρα του, που με δάκρυα αγκάλιασε τον μικρό της ήρωα σαν πήγαμε σπίτι."
Και τώρα, μια υποσημείωση:
Υπάρχουν χιλιάδες ανέκδοτα που στέλνονται μέσω διαδικτύου χωρίς δεύτερη σκέψη. Μα, όταν πρόκειται για ιστορίες που έχουν να κάνουν με επιλογές ζωής, οι άνθρωποι διστάζουν. Το ακατέργαστο, το χυδαίο, και συχνά άσεμνο, περνάει ελεύθερα μέσω του κυβερνοχώρου, αλλά η δημόσια συζήτηση για την ευπρέπεια πάρα πολύ συχνά πνίγεται, ακόμη και στα σχολεία ή και στους εργασιακούς μας χώρους.
Αν σκέφτεσαι να προωθήσεις αυτό το κείμενο, πιθανότατα θα κάνεις επιλογή των ατόμων, στα οποία θα το στείλεις. Θεωρώ προσωπικά πως ανήκω στα άτομα που πιστεύουν πως μπορούν να κάνουν τη διαφορά. Όλοι έχουμε χιλιάδες ευκαιρίες στην καθημερινή μας ζωή να καταλάβουμε τη φυσική τάξη των πραγμάτων. Τόσες πολλές, φαινομενικά τετριμμένες, αλληλεπιδράσεις μεταξύ ανθρώπων μάς δίνουν επιλογή:
Μεταδίδουμε ένα σπινθήρα αγάπης και ανθρωπιάς;
Ή παραβλέπουμε κάθε ευκαιρία, αφήνοντας αυτόν τον κόσμο πιο κρύο;
Ένας σοφός είπε κάποτε: "Κάθε κοινωνία κρίνεται από το πώς μεταχειρίζεται τα πιο αδύναμα μέλη της."
Τώρα έχεις δυο επιλογές για το κείμενο που διάβασες:
Διαγραφή, δηλαδή δεν του δίνεις σημασία, ή
Προώθηση, δηλαδή το αναδημοσιεύεις
Να έχεις μια χαρούμενη μέρα! Να έχεις μια "Shay day!"
Κάνε το σωστό: προώθησέ το. Δώσε μια ακόμη μικρή ελπίδα στο να καλυτερέψει ο κόσμος μας, να γίνει πιο ανθρώπινος, πιο συμπονετικός, πιο αγνός.
Και... Χαμογέλα!!! ... Μας παρακολουθούν παιδιά...

Κυριακή 4 Ιανουαρίου 2009

εγώ - εμείς

Θέλω να ανήκω, αλλά θέλω και να ξεχωρίζω.
Θέλω να είμαι μέλος ομάδων με κοινό παρονομαστή τις προτιμήσεις μας σε βιβλία, ταινίες, μουσική, θέατρο, επαγγελματική πρακτική, ελεύθερες ασχολίες, κοινωνικές και πολιτικές αντιλήψεις, κι ας μη συμπίπτουν αυτές οι ομάδες μεταξύ τους. Με παρηγορεί η ιδέα του "εμείς".
Παράλληλα, όμως, δεν μου αρέσει να παίρνω ομαδικά SMS ή e-mail. Έχω προσωπική διεύθυνση και τηλέφωνο και η απάντησή μου στην όποια επικοινωνία είναι έκφραση προσωπική. Βάζω τη δική μου υπογραφή όπως, όταν μιλάω, εκφράζω τον εαυτό μου. Με στυλώνει η ιδέα του "εγώ".
Οι ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά μου (τα "ονόματα επίθετά" μου) είναι το "εμείς" μου. Η ύπαρξή μου (το "όνομα ουσιαστικό" μου) είναι το "εγώ" μου.
Διεκδικώ και τα δύο, γιατί είναι τα ονόματά μου.
[Με αφορμή τις ευχές των ημερών]
Ευχή μου: Μια καλύτερη χρονιά για όλους και όλες!
Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...