Η ζωή δεν μετριέται από τον αριθμό των αναπνοών μας, αλλά από τις στιγμές που μας έκοψαν την ανάσα (George Carlin)


Αγαπώ τη Θάλασσα

Αγαπώ τη Θάλασσα.
Γιατί ξεκινάει με το θήτα των θέλω μου. Γιατί είναι ανοιχτή σαν τα άλφα που την απλώνουν. Γιατί το λάμδα της καμπυλώνει τη γλώσσα μου σε κύμα που σπάει μαλακά στο φράγμα των δοντιών μου. Γιατί τα σίγμα της μου χαϊδεύουν τ’ αφτιά σαν το φλοίσβο της σ’ έρημη παραλία.

Κυριακή 7 Μαρτίου 2010

Πλασιέ της γνώσης

Ένα από τα δυσκολότερα πράγματα που υποχρεώνει η εποχή μας τους δασκάλους να κάνουν είναι να λειτουργήσουν σαν πλασιέ της γνώσης που προσπαθούν να μεταδώσουν. Σε καιρούς σαν τους δικούς μας, κυνικούς και ισοπεδωτικά ωφελιμιστικούς, καλούνται συνεχώς να πείθουν τα παιδιά για την αναγκαιότητα της προσφερόμενης γνώσης.
Ο δάσκαλος πρέπει να τα πείσει γιατί πρέπει να μάθουν τα διαφορετικά ι και ο και ε της ορθογραφίας μας και γιατί είναι απαραίτητος ο τονισμός. Ο μαθηματικός πρέπει να τους εξηγήσει πώς η γεωμετρία θα τους βοηθήσει ν’ αγοράσουν τη σωστή ποσότητα μπογιάς για να βάψουν το σπίτι τους ή το σωστό μέγεθος χαλιού για το δωμάτιό τους και πώς η άλγεβρα θα οξύνει τη λογιστική και αφαιρετική ικανότητα του μυαλού τους. Ο χημικός θα πρέπει να τους θυμίσει ότι το μαγείρεμα και η αφαίρεση των λεκέδων εφαρμογή της χημείας είναι. Ακόμα και ο φυσικός υποχρεώνεται να τους αναδείξει ότι οι πηγές ενέργειας που χρησιμοποιούν ή θα έπρεπε να χρησιμοποιούν στην καθημερινότητά τους, όπως και όλες οι μηχανές, από τα απλούστερα εργαλεία μέχρι τις πολυπλοκότερες συσκευές, είναι αποτέλεσμα της εξέλιξης της επιστήμης του. Ο δε φιλόλογος, ο κακόμοιρος, μονίμως προσπαθεί ν’ αποκαλύψει στα μάτια των παιδιών τη δύναμη του σωστού χειρισμού του προφορικού και γραπτού λόγου, τη διαρκώς επίκαιρη σοφία της ιστορίας, τον άυλο πλούτο από τα ταξίδια στη λογοτεχνία.
Ο εκπαιδευτικός σήμερα πρέπει να κονταροχτυπηθεί με τον κυρίαρχο κανόνα της εποχής, που εξισώνει τα πάντα —αν δεν τα υποκαθιστά κιόλας— με την υλική/ανταλλακτική τους αξία. Η χειρότερη επίπτωση που επέφερε στον πολιτισμό μας η επικυριαρχία των νόμων της αγοράς σ’ όλες τις εκφάνσεις της ανθρώπινης ύπαρξης είναι ότι χάθηκε η αξία της γνώσης γενικά για τον εσωτερικό κόσμο του ίδιου του ανθρώπου, είτε ως ατόμου είτε ως συλλογικότητας. Υπονομεύτηκε και, τελικά, εξουδετερώθηκε η γοητεία της γνωστικής διαδικασίας καθεαυτήν. Πού είναι πλέον η έκπληξη; Πού είναι η βίωση της ικανοποίησης τη μαγική στιγμή που ένα βασανιστικό ερώτημα συναντά την απάντησή του; Πού είναι τα ερωτήματα, εδώ που τα λέμε; Πού είναι το όλο γλυκιά προσδοκία χτυποκάρδι του εξερευνητή, που βαδίζει ψηλαφητά και κοπιαστικά στον άγνωστο χώρο; Πού είναι η νικηφόρα αίσθηση της ανακάλυψης ενός νέου κόσμου;
Αυτό το διακρίνουμε μόνο ως νοσταλγική ανάμνηση στο κατάπληκτο βλέμμα των νηπίων, όταν αρχίζουν να παίρνουν τις πρώτες ζωτικές απαντήσεις τους, και στη βαθιά προσηλωμένη και γεμάτη περιέργεια «διάλυση» των παιχνιδιών από τα παιδικά χέρια.
Αλλά… Υπάρχουν και κάποιες ελάχιστες ευτυχείς στιγμές για όσους κοιτάζουν τα παιδιά στα μάτια. Κάποια στιγμή μέσα στη μουντή σχολική τάξη που κάποιο παιδικό βλέμμα αστράφτει, γιατί ανακάλυψε την απάντηση σε μια κρυφή του ερώτηση. Κάποια στιγμή που το εφηβικό βλέμμα αποκαλύπτει την κατανόηση επιτέλους μιας δύσκολης έννοιας. Κάποια στιγμή που το νεανικό βλέμμα ομολογεί τη συγκίνηση μιας ανακάλυψης.
Σπανίζουν αυτές οι στιγμές, ομολογουμένως. Είναι όμως τόσο έντονες και τόσο πολύτιμες για όποιον εκπαιδευτικό τις μοιραστεί σιωπηλά με την τάξη του, που τον κάνουν να ξαναμπαίνει στη σχολική αίθουσα πεισμένος ότι το έργο του δεν είναι σισύφειο.

6 σχόλια:

  1. Και ποιος εκπαιδευτικός δεν έχει έρθει σε τέτοια θέση σαν αυτή που περιγράφεται στις πρώτες παραγράφους του κειμένου! Αυτή η εξίσωση των πάντων και η υποκατάστασή τους με την ανταλλακτική τους αξία είναι μεγάλη πληγή.

    Κάποτε το σχολείο, η γνώση, η μόρφωση ήταν το διαβατήριο για μια καλύτερη ζωή - σήμερα την καλύτερη ζωή την εξασφαλίζει το γεμάτο πορτοφόλι. Τόσο στένεψαν οι ορίζοντές μας.

    Πριν από λίγο καιρό ο Γ., ένας πρώην μαθητής μου (που φέτος είναι στην Α΄ λυκείου), πολύ καλός μαθητής και γερό μυαλό, πέρασε από το σχολείο μαζί με άλλους συμμαθητές του (μαθητές μου παλιοί κι αυτοί) για να με δουν. Είχαν πάρει βαθμούς εκείνες τις μέρες και ρώτησα πώς τα πήγαν. Ακούγοντας τους βαθμούς τού Γ. κεραυνοβολήθηκα. "Έτσι θα διεκδικήσεις μια θέση στο Πανεπιστήμιο;" τον ρώτησα, καθώς θυμόμουν καλά το παιδικό του όνειρο να σπουδάσει. "Εκεί έχετε μείνει ακόμα, κυρία;" μου αντιγύρισε την ερώτηση χαμογελώντας. "Τι να τις κάνω τις σπουδές; Να γίνω πτυχιούχος άνεργος;" συνέχισε. "Δεν κάθομαι εγώ να κουραστώ άσκοπα. Θα πάω σε μια τεχνική σχολή να μάθω να επισκευάζω τους κινητήρες ταχύπλοων σκαφών. Δεν υπάρχει τέτοιο συνεργείο στην Καλαμάτα και θα βγάλω λεφτά" ήταν τα τελευταία του λόγια που θυμάμαι και που μάταια προσπάθησα ν' αντικρούσω. Σε τέτοιες περιπτώσεις τα παιδιά βρίσκουν μια δικαιολογία και φεύγουν ευγενικά.

    Το τι φταίει κι έχουμε οδηγηθεί σε μια τέτοια κατάσταση αποτελεί από μόνο του θέμα ξεχωριστής ανάρτησης. Φταίνε πολλά.

    Πάντως, εκείνες οι σπάνιες στιγμές που ο εκπαιδευτικός θα δει στα πρόσωπα των μαθητών του ν' αστράφτει η χαρά τής ανακάλυψης της γνώσης είναι μάλλον η μοναδική πηγή ανατροφοδότησης και η υπέρτατη ηθική ανταμοιβή τής προσπάθειάς του.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Πονάει πολύ το κείμενό σου Υπατία και τι να πρωτοσχολιάσω.Αστακοί μοιάζουν ώρες ώρες τα παιδιά μας που δεν πρέπει να μας ξεγελάνε όμως,
    ούτε να μας τρομάζουν τόσο.Οι ευθύνες γι αυτό ,όλες δικές μας γι αυτό με περισσότερο πείσμα ας σπέρνουμε αδιαλείπτως και κάποτε εκεί που δεν θα το περιμένουμε θα φανούν τα άνθη.
    Διψασμένα βαθύτατα είναι κι αν δεν μας βρίσκεται εύκολα το νερό ας ματώσουμε για χάρη τους τους το ΧΡΩΣΤΑΜΕ !!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Η έκταση των πρώτων παραγράφων με τις δυσκολίες των εκπαιδευτικών σκίασε την αιχμή του κειμένου. Προσπάθησα να δείξω αυτό που εισπράττει ο εκπαιδευτικός μέσα στην τάξη.
    Ωστόσο, πρόθεσή μου ήταν να δείξω τι έχει στερήσει από τα παιδιά μας το αξιολογικό σύστημα της κοινωνίας μας (όπως το περιγράφεις, Νερένια) και το αντίστοιχο εκπαιδευτικό σύστημα.
    Ποια γενιά δεν κλείστηκε σε επιθετική άμυνα (αστακού) στα νεανικά της χρόνια, ξωτικό μου; Ποια γενιά δεν αμφισβήτησε τους θεσμούς και τους εκπροσώπους τους (γονείς και δασκάλους); "Νιάτα που δεν είναι ενοχλητικά, δεν είναι νιάτα" είχε γράψει ο Παναγιωτόπουλος.
    Μιλάω όμως για την ίδια τη χαρά της γνώσης, που επιτρέψαμε να στερηθούν τα παιδιά μας.
    Και τους "χρωστάμε" διπλά γι' αυτό!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Διόρθωση: το αξιακό σύστημα της κοινωνίας μας εννοούσα, το οποίο βέβαια δεν παύει να είναι και αξιολογικό, αλλά με στρεβλό τρόπο.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Συγκινητική η ανάρτησή σου, Υπατία... Με γύρισε πολλά χρόνια πίσω... Θέλω, με τη σειρά μου, να σου πω τι εισέπραξα εγώ από την πλευρά του τότε μαθητή...

    Στο μέσο επαρχιακό Λύκειο που φοίτησα... οι περισσότεροι καθηγητές μας παπαγάλιζαν βαρετά... και μερικές φορές κάναν ακριβή ανάγνωση-απαγγελία των μαθημάτων τους... Αραχτοί, αλλά και σαν κέρβεροι... με κείνα τα γνωστά πράσινα μπλοκάκια προόδου... έλεγχαν ποια παιδάκια είναι καλά κι έμαθαν σήμερα το ποιηματάκι τους... και ποια όχι και θα τους βασανίζει ο διάολος στην κόλαση... Κι ένιωθα περήφανος, ο ηλίθιος, που είπα το μάθημα πιο γρήγορα από τον άλλον και μου έβαλε η «κυρία» 20... κι αυτουνού 19... Για τα "σκουπίδια" του 12-13 να μη σου τρώω χώρο και χρόνο... Τις μισές ώρες βαριόνταν να κάνουν μάθημα και επιδίδονταν σε "ψυχολογικά" τεστ... ή σε μεγίστης παιδαγωγικής σημασίας συζητήσεις (δούλεμα των άλλων καθηγητών ή μαθητών, τα γκολ της προηγούμενης μέρας κλπ.)... Στη δέσμη δε (κατ' επιλογήν μαθήματα λεγόταν τότε) δεν χρειαζόταν να γίνει μάθημα αφού όλοι μας, λέει, κάναμε ιδιαίτερα ή φροντιστήριο... Ωστόσο μερικοί, δείχνοντας υπερβάλλοντα ζήλο, ήθελαν να μας κάνουν μάθημα... Όχι, βέβαια, στο σχολείο... και φυσικά έναντι αδράς αμοιβής...

    Προσευχή πρωί-πρωί... υποχρεωτικός εκκλησιασμός... τακτική επίσκεψη του παπά-εξομολόγου στο σχολειό... και "να μην ακούσω δε θέλω γιατί η αποβολή είναι έτοιμη"... Αλήθεια, ο θεολόγος συνάδελφός σου, με τι επιχειρήματα θα κεντρίσει το ενδιαφέρον των παιδιών;...

    Πού και πού να και καμιά αποβολή γιατί ο πιτσιρικάς έβρισε ή κάπνισε ή είχε μακριά μαλλιά... Αυτά βέβαια για τα "κατακάθια"... γιατί εμείς... οι «καλοί»... είμαστε στο απυρόβλητο...

    Σου θυμίζει κάτι αυτό το σχολείο;... Μήπως θα πρέπει να γίνει κάτι κι απ' την πλευρά των καθηγητών;... Εν τέλει, ψυχές διαμορφώνουν...

    Απέναντι στην παραπάνω πλειοψηφία των καθηγητών πρέπει να αναφέρω... για αντιδιαστολή... τους λίγους εκείνους φωτισμένους... εξαιρετικούς δασκάλους... που μ' ένα βιβλίο μόνο στο χέρι προσπάθησαν να μας μπάσουν στην ομορφιά των επιστημών, και του σκέπτεσθαι... Στον κόσμο της φαντασίας και του προβληματισμού... για έναν καλύτερο κόσμο... Και το πέτυχαν... Ελπίζω πως και σήμερα θα υπάρχει αυτό το σπάνιο είδος... που βγάζει ασπροπρόσωπη την εκπαίδευση...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Aldebaran, η διαρκής ανάμνηση των προσωπικών μαθητικών χρόνων είναι το ισχυρότερο αμυντικό όπλο του εκπαιδευτικού που δεν θέλει ν' ανήκει στην πρώτη ομάδα που περιέγραψες.
    Το έργο γίνεται πιο δύσκολο σήμερα που η κοινωνία συχνά πολιορκεί τα παιδιά με αρνητικά μηνύματα. Αλλά, όπως και σε κάθε άλλο χώρο που έχει να κάνει με ανθρώπινα όντα (και μάλιστα σε ευαίσθητη ηλικία) το μεράκι είναι αυτό που κυρίως χρειάζεται κανείς.

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...