Η ζωή δεν μετριέται από τον αριθμό των αναπνοών μας, αλλά από τις στιγμές που μας έκοψαν την ανάσα (George Carlin)


Αγαπώ τη Θάλασσα

Αγαπώ τη Θάλασσα.
Γιατί ξεκινάει με το θήτα των θέλω μου. Γιατί είναι ανοιχτή σαν τα άλφα που την απλώνουν. Γιατί το λάμδα της καμπυλώνει τη γλώσσα μου σε κύμα που σπάει μαλακά στο φράγμα των δοντιών μου. Γιατί τα σίγμα της μου χαϊδεύουν τ’ αφτιά σαν το φλοίσβο της σ’ έρημη παραλία.

Παρασκευή 20 Σεπτεμβρίου 2013

Συνομιλώντας με τον Σοφοκλή


Σε πολλούς Έλληνες η τραγωδία «Αντιγόνη» του Σοφοκλή είναι κάποιο αρχαίο κείμενο που διδάχτηκαν —όπως διδάχτηκαν— στο σχολείο και από το οποίο δεν θυμούνται τίποτε απολύτως. Για κάποιους λειτουργεί υποβοηθητικά για τη μνήμη τους η ταινία της Βουγιουκλάκη που τους έμαθε το «Ἔρως ἀνίκατε μάχαν», χωρίς να καλοκαταλαβαίνουν τι ακριβώς σημαίνει αυτό και… μέχρι εκεί.
Για μένα όμως, που είχα την τύχη να έχω μια εξαιρετική φιλόλογο, το έργο αυτό σημαίνει πολύ περισσότερα. Και στη διάρκεια της ζωής μου πολύ συχνά οι στίχοι του μου μιλούν, μου εξηγούν, με παρηγορούν, μου δίνουν κουράγιο, μου θυμίζουν το σωστό και το λάθος.
Αυτές τις μέρες —και όλοι καταλαβαίνετε το γιατί— δύο κυρίως στίχοι φωτίζονται στο μυαλό και την ψυχή μου και δεν μπορώ να τιθασεύσω το επίμονο τριβέλισμα στο οποίο με υποβάλλουν, αν δεν τους βάλω στο χαρτί ή, έστω, στην οθόνη.
Η υπόθεση, λίγο ως πολύ, στους φίλους και τις φίλες είναι γνωστή: Τα δυο αδέλφια της Αντιγόνης αλληλοσκοτώνονται στην πολιορκία της Θήβας, καθώς ο ένας προσπαθεί να διατηρήσει την εξουσία του, ενώ ο άλλος διεκδικεί τη σειρά του. Η διάδοχη κατάσταση φέρνει στην εξουσία τον απολυταρχικό Κρέοντα, που με την πρώτη του διαταγή επιβάλλει την εν τιμή ταφή του αδελφού που υπερασπίστηκε την πόλη (και το θρόνο του), αλλά και την εγκατάλειψη του κουφαριού του άλλου αδελφού που, αποσιωπώντας τα κίνητρά του, τον χαρακτηρίζει προδότη, καθότι στράφηκε κατά της πόλης του. Η ποινή για την παραβίαση αυτής της διαταγής είναι ο θάνατος δια δημοσίου λιθοβολισμού. Για την Αντιγόνη, αντίθετα προς την αδελφή της Ισμήνη, δεν υπάρχει δίλημμα. Πρέπει να αποδίδονται οι νεκρικές τιμές σ’ όλους τους νεκρούς, γιατί αυτό ορίζει ο άγραφος νόμος, που είναι ισχυρότερος της όποιας ανθρώπινης εξουσίας.
Στη μάταιη προσπάθεια της αδελφής να τη μεταπείσει υπενθυμίζοντάς της το βαρύ τίμημα, εκείνη στο στίχο 72 απαντά:
καλόν μοι τοῦτο ποιούσῃ θανεῖν
(μου φαίνεται ωραίο να πεθάνω κάνοντας αυτό, δηλαδή το χρέος μου)
Όταν μετά την πράξη της συλλαμβάνεται και οδηγείται μπροστά στον Κρέοντα, ο Σοφοκλής δημιουργεί μια αριστουργηματική σκηνή, στην οποία συγκρούονται, μέσω των λόγων των δύο προσώπων, οι ιδέες και η στάση ζωής που το καθένα τους εκπροσωπεί. Εκεί λοιπόν, στο στίχο 523, η Αντιγόνη μεταξύ άλλων επιχειρημάτων δηλώνει:
Οὔτοι συνέχθειν ἔφυν, ἀλλά συμφιλεῖν
(δεν γεννήθηκα, δεν είναι στη φύση μου να μοιράζομαι το μίσος αλλά την αγάπη)

Οι συνειρμοί δικοί σας 

Σημείωση: Οι ταινίες συμπληρώθηκαν χάρη στην ευγενική συμβολή της πάντα εύστοχης Άστριας

22 σχόλια:

  1. Τι καλά να βρίσκομαι πρώτη στα σχόλια, ενώ στη προηγούμενη ήμουν τελευταία...
    Είχα και εγώ την τύχη να έχω φιλόλογο μια εξαίρετη προσωπικότητα τον Τάσο Λιγνάδη (ο γιος του έγινε ηθοποιός)που με/μας έκανε ν' αγαπήσουμε τα αρχαία Ελληνικά και φυσικά τα αρχαία ελληνικά κείμενα που μελετούσαμε με πολύ ενδιαφέρον όλη η τάξη. Γι αυτό αισθάνομαι από τη μια εξαιρετικά τυχερή και στεναχωριέμαι όταν ακούω, βλέπω την τύχη που έχει η παράδοση μας.
    Φυσικά και θα κοιτάξω να δω ή να ξαναδιαβάσω την Αντιγόνη...
    Ευχαριστούμε Υπατία μας που δίνεις μια νότα ποιότητας σε όλη αυτή την ασχήμια που ζούμε...
    ΑΦιλιά καρδιάς!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Μαγισσούλα, οι δάσκαλοι, όπως και οι γονείς, επηρεάζουν τις ζωές μας με πολλαπλούς τρόπους· γι' αυτό και πρέπει να προσπαθούν ν' ανταποκριθούν στις ευθύνες τους.
      Στην ασχήμια που ζούμε έχουν κατατεθεί προτάσεις προ πολλού από τους μεγάλους κλασικούς, Έλληνες και ξένους. Οφείλουμε να τις αφουγκραζόμαστε διαρκώς, αν δεν θέλουμε να επιστρέψουμε στην κατάσταση του θηρίου!
      Έχεις την καλημέρα μου

      Διαγραφή
  2. Η Αντιγόνη....αγαπημένη τραγωδία της αδελφής μου, γι αυτό ένας λόγος περισσότερο να θυμάμαι την ιστορία της.

    Μήπως η διχόνια δεν ήταν πάντα εκείνο που χώριζε τον λαό μας σε κομμάτια (που μετά γίναν κόμματα) με καταστροφικά αποτελέσματα;

    Ταιριαστή παραβολή (αν μου επιτρέπεται ο όρος)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Θαλασσένια μου, έπιασες ένα από τα πολλά θέματα που αγγίζει αυτή η τραγωδία. Μια τραγωδία που ο λαός μας την έζησε πολλές φορές στο πετσί του και μυαλό δεν έβαλε.
      Απομένουν ακόμα να συζητηθούν και το χρέος του καθενός μας, οι θεμελιώδεις αρχές για τη συνύπαρξή μας, η αντίληψη περί εξουσίας και... και...και...

      Διαγραφή
  3. Πολύ καλά έκαναν και σε τυράννησαν αυτοί οι στίχοι ώσπου να τους δώσεις εδώ φωνή μέσα από τη μνήμη (και τις μνήμες). Και μάλιστα τώρα που στα διλήμματα φαίνονται να είναι πια καθαρές οι απαντήσεις, τώρα που τα προσωπεία θεάτρου δεν μπορούν να κρύψουν τα κίνητρα και τους στόχους όσων δημιουργούν ανελέητους νόμους συμφέροντος, τόσο μακρινούς από τους αιώνιους και άγραφους νόμους των θεών, ή απλά, την αυθόρμητη λειτουργία μιας καθαρής ψυχής.

    Σ' ευχαριστώ ιδιαίτερα!
    καλό βραδυ:)



    υγ. https://www.youtube.com/watch?v=3F1xanaIZIM

    http://www.youtube.com/watch?v=suN2Pq6qoKE

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Άστρια μου καλή, πολύ σ' ευχαριστώ! Η πίεση των ημερών δεν μου επέτρεψε το ψάξιμο που με τόση φροντίδα έκανες! Συμπληρώνω πάραυτα την ανάρτηση που ΕΣΥ ολοκλήρωσες!
      Το σχόλιό σου φωτίζει -τι αστέρι θα 'σουν αλλιώς;- τις σκέψεις που με οδήγησαν σ' αυτή την ανάρτηση. Διαβάζοντάς το μου ήρθε στο μυαλό ο μαθηματικός όρος "συμπληρωματικές γωνίες". Καταλαβαίνεις, δεν είναι; Τι λοιπόν να σου απαντήσω;
      Καλό και λιόλουστο Σαββατοκύριακο!

      Διαγραφή
  4. Σ' ευχαριστώ που μού θύμισες τον αρχαίο στίχο.
    Η Αντιγόνη θυσιάζεται, ξανά καί ξανά, πιστή σ' εκείνο που θεωρεί χρέος της, αλλά οι Κρέοντες είναι, φεύ, αγύριστα κεφάλια... :-(

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. dodo, σχολίαζες την ώρα που συμπλήρωνα τις συνεισφορές της Άστριας!
      Οι σκοτεινές μας μέρες μου τον θύμισαν και είπα να τον μοιραστώ μαζί σας. Σαν να πλήθυναν τα αγύριστα κεφάλια και να ελαττώθηκαν οι Αντιγόνες... :(

      Διαγραφή
  5. Από συνειρμούς άλλο τίποτα με τόση διαχρονικότητα!!

    Πάντως σε βαθύτερο επίπεδο μνήμης σα να μου φαίνεται ότι δεν το έχω διδαχθεί καθόλου... Το στόρυ δεν μου είναι άγνωστο βεβαίως, αλλά δεν πρέπει να είναι από το σχολείο...
    Ασε που δεν θυμάμαι και την ταινία με την Βουγιουκλάκη!

    Νάσαι καλά, κάτι μάθαμε πάλι σήμερα, και μάλιστα χωρίς να ανοίξουμε βιβλίο!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Κωνσταντίνε, το κείμενο διδάσκεται πολλά χρόνια στο γενικό λύκειο. Αν τέλειωσες αυτόν τον τύπο λυεκίου, αποδεικνύεις του λόγου το αληθές: πολύ συχνά τα αρχαία δεν διδάσκονται σωστά· οπότε ή λειτουργούν ως παλιός μαθητικός εφιάλτης ή διαγράφονται από η μνήμη (delete από το σκληρό)!
      "Το ξύλο βγήκε από τον παράδεισο" ήταν η ταινία όπου η Βουγιουκλάκη ερωτεύεται τον φιλόλογό της και οι συμμαθήτριές της την πειράζουν με το αναφερθέν στην ανάρτηση απόσπασμα.
      Ο σύνδεσμος, που μου υπενθύμισε η Άστρια, δίνει ολόκληρη την τραγωδία σε ταινία του Τζαβέλα, που σεβάστηκε πολύ το αρχαίο κείμενο και με εξαιρετικούς πρωταγωνιστές (Ειρήνη Παππά, Μάνος Κατράκης, Μάρω Κοντού κ.ά.). Είναι σχεδόν σαν να έχεις διαβάσει το βιβλίο... ;)

      Διαγραφή
  6. Πάντα επίκαιρες οι αρχαίες τραγωδίες, σημεία των καιρών που μένουν πάντα ίδιοι.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Οι καιροί δεν αλλάζουν, ηλιογράφε, γιατί φαίνεται ότι ο άνθρωπος εξελίσσεται μόνο βιολογικά και τεχνολογικά. Οι τόσο περιφρονημένες από την εποχή μας ανθρωπιστικές επιστήμες θα μπορούσαν να συμβάλουν σημαντικά και στην πνευματική, ηθική, αισθητική κ.λπ. καλλιέργειά του. Αλλά, βλέπεις, κάθε κοινωνία -για την ακρίβεια, η κυρίαρχη τάξη της- ετοιμάζει με το εκπαιδευτικό της σύστημα τους πολίτες που θέλει! :(

      Διαγραφή
  7. Mε πρόλαβες Υπατιούλα μου
    και πολύ καλά έκανες δηλαδή ;-))
    Αυτό το "δεν γεννήθηκα για να μισώ αλλά για ν'αγαπώ" μήνες τώρα τριγυρνά σαν εμμονή μεσ'το κεφάλι μου.....

    Πόσο απλές είναι οι αλήθειες όταν δεν τις διαστρεβλώνουν οι εγωϊσμοί ,οι ανάγκες για δύναμη και εξουσία.....

    Φιλί μεγάλο .

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Ξωτικό μου, μας έχουν οδηγήσει σε μια κατάσταση όπου χάσαμε όχι μόνο την κρίση μας αλλά και τη νηφαλιότητά μας. Τα σκοτάδια γύρω μας γεννούν φαντάσματα και δράκους για να μας εμποδίζουν να δούμε ότι η αλήθεια, η απλότητα, το μέτρο και η ανθρωπιά έχουν μεγάλη δύναμη!
      Καλό σου βράδυ, φιλενάδα!

      Διαγραφή
    2. Για να δώ ,ψάχνω διάφορα κόλπα μπάς και μ'αφήσει να σχολιάσω .
      Σε περίπτωση που τα καταφέρω ήθελα μωρέ να πώ (μεταξύ μας δηλαδή) να μην υπήρχε κι εκείνο το αγκαθι : δεν πέθανε και κανένας δούλος ,ο αδελφός μου ήταν κ.λ.π......
      τέςπά που λένε και οι νέοι....

      Αυτό το βίντεο της Άστριας έχει μεγάλη αξία !!!!

      φιλάκι φιλεναδένιο μμμμμούρλιααα :-)))))

      (ζίφος τελικά μπήκα απ'αλλού πάλι γκρρρ)

      Διαγραφή
    3. Αυτό το αγκάθι είδες πώς χτυπάει στο μάτι;
      Να δεις όμως πώς φαίνεται ότι πρόκειται για καθιερωμένη αντόληψη της εποχής και όχι προβολή προσωπικών απόψεων του Σοφοκλή: στο μέγιστο, κατά την ταπεινή μου άποψη, αριστούργημά του, τον Οιδίποδα Τύραννο, ο ποιητής βάζει έναν "οικέτη" (:δούλο του σπιτιού) πρώτα να σώζει τη ζωή το ήρωα, όταν ήταν μωρό και τον διέταξε ο Λάιος να το αφήσει δεμένο στο βουνό να το φάνε τα θηρία, κι έπειτα να είναι ο πρώτος που αναγνωρίζει την πραγματική ταυτότητα και το μιαρό του έγκλημα!
      Και τα δύο βίντεο της Άστριας έχουν μεγάλη αξία, γιατί η ταινία αυτή του Τζαβέλλα έμεινε πιστή στο κείμενο. Κάθε φορά που διδάσκω αυτή την τραγωδία, την προβάλλω από DVD στα παιδιά και έχει μεγάλη απήχηση!
      Ασπασμοί και εις την δεξιά και εις την ευώυνμον παρειάν :)

      Διαγραφή
  8. Είναι άραγε στα γονίδιά μας να αλληλοσπαραζόμαστε; Μα αν είναι έτσι και η λεβεντιά θα πρέπει να είναι; Που την κρύψαμε;
    Δυστυχώς αρχαία έκανα μόνο δύο χρόνια στο Λύκειο. Τι σύστημα ήταν αυτό! Πάντα ένιωθα μεγάλη την έλλειψη.

    Καλή βδομάδα Υπατιούλα μας.. :)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Margo μου, στην πρώτη σου ερώτηση απάντησες μόνη σου με τη δεύτερη ερώτηση! Απομένει η τρίτη, στην οποία η δική μου απάντηση είναι διπλή: ο φόβος, κυρίως, και ο εγωισμός!
      Η Αντιγόνη διδάσκεται χρόνια τώρα στη Β΄ λυκείου Κοίτα και την απάντησή μου στον Κωνσταντίνο).
      Καλό σου βράδυ, καλή μου! :)

      Διαγραφή
  9. Υπατία μου δεν μιλώ για την Αντιγόνη αλλά γενικά για τα Αρχαία Ελληνικά. Θυμάμαι πολλά αλλά είναι και πολλά αυτά που θα ήθελα να γνωρίζω. Στο χέρι μου είναι θα μου πεις αλλά ο χρόνος είναι αμείλικτος.
    Καλημέραααααααα :)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Margo μου, είμαι τόσο "κολλημένη" με αυτό το έργο, αλλά και γενικά με τον Σοφοκλή, που δεν υπήρξα προσεκτική στην ανάγνωση του σχολίου σου! :(
      Όλοι μας θα θέλαμε να γνωρίζουμε περισσότερα και όλο και κάτι αρπάζουμε γύρω τριγύρω. Πόσα έμαθα π.χ. από τον Κένταυρο, αλλά και από τόσους φίλους εδώ μέσα που δεν θεωρούν τον εαυτό τους δάσκαλο ;)
      Ψιθυριστές ερωτήσεις καμιά φορά προκαλούν αναρτήσεις ;)
      Καλησπέρααααα :)))

      Διαγραφή
  10. Η Αντιγόνη είναι ένα εξαιρετικό αρχαίο δράμα, είχα την τύχη στο σχολείο να υποδυθώ τον Κρέοντα, κάτι που με έβαλε περισσότερο σε σκέψη.. Δυστυχώς είναι λάθος ο τρόπος με τον οποίο διδάσκεται τέτοια αριστουργήματα εκτός από το διαχρονικό χαρακτήρα που διαθέτουν ως έργα έχουν και εξαιρετική υπόθεση-σενάριο. Καλά έκανες και μας το υπενθύμισες, πραγματικά.

    Καλή εβδομάδα να έχεις, να έχουμε όλοι..!! :)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. Κουφετάριε, χίλια συγγνώμη για την καθυστερημένη απάντηση. Το μόνο που έχω να πω ως δικαιολογία είναι η πίεση των πρώτων σχολικών εβδομάδων!
    Ως Κρέων φαντάζομαι ότι προσέγγισες το έργο σχεδόν βιωματικά κι αυτό είναι σπουδαίο πλεονέκτημα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...