Μιλώντας για τη σιωπή

Διάβαζα κάποιο άρθρο για δύο βιβλία που έγραψαν γυναίκες. Το δεύτερο εξ αυτών, που από την έκταση που αφιερώνει στο θέμα του ο αρθρογράφος φάνηκε ότι του προσέλκυσε περισσότερο την προσοχή και το ενδιαφέρον, αναφέρεται στην προσπάθεια της συγγραφέως για περισυλλογή μέσα στη σιωπή ύστερα από πολλών χρόνων υπεράσπισης των δικαιωμάτων των γυναικών.

Προχτές ήταν η μέρα αφιερωμένη παγκοσμίως στο πρόβλημα της βίας σε βάρος γυναικών με βασικό σύνθημα το «Σπάστε τη σιωπή», που μου θύμισε την εξαιρετικά εύγλωττη φωτογραφία στο εξώφυλλο του φυλλαδίου που είχε εκδώσει το 2000 το Κ.Ε.Θ.Ι.

Αυτά τα δύο κάπως μπλέχτηκαν στο μυαλό μου και τα ερωτήματα άρχισαν να ξεπηδάνε το ένα πίσω απ’ τ’ άλλο. Όλα είχαν να κάνουν με τη σιωπή.

Ποια δύναμη απαιτεί η υιοθέτησή της; Αυτοέλεγχο, υποψιάζομαι. Αλλά και συνετή περίσκεψη. Σκέφτηκα ακόμα και την επιμονή στην προτεραιότητα της προσωπικής εσωτερικής διεργασίας και τον υποβιβασμό του διαλόγου σε δεύτερο στάδιο. Υπάρχει βέβαια και η πιθανότητα της επιδίωξης μιας κάποιας αυτάρκειας.

Ποιες αδυναμίες, από την άλλη, καλύπτει η καταφυγή στη σιωπή; Το φόβο πρώτο καταγράφω με βεβαιότητα και στενά δεμένες μαζί του την ανελευθερία και την καταπίεση. Την αντικοινωνικότητα θα μπορούσα επίσης ν’ αναφέρω. Η αδυναμία επικοινωνίας, για χίλιους δυο λόγους, φαντάζομαι ότι είναι η χειρότερη, γιατί ευνουχίζει την πιο ανθρώπινη ιδιότητα.

Ποια γοητεία, ταυτόχρονα, ασκεί η σιωπή στους άλλους; Ερεθίζει τη φαντασία τους. Τους προσκαλεί να τη γεμίσουν με τους δικούς τους ήχους, τις δικές τους λέξεις και σκέψεις. Τους προκαλεί σε διατύπωση ερωτήσεων, που όσο δεν βρίσκουν απάντηση τόσο πιο επίμονες γίνονται υποκύπτοντας στη σαγήνη του κλειστού κουτιού.

Ποιες απουσίες λόγου και σκέψης, ωστόσο, μπορεί να μεταμφιέζει με το μυστήριό της αυτό η σιωπή; Είναι πάρα πολλές οι περιπτώσεις που η σιωπή του «δεν έχω τίποτε να πω» φορά το μανδύα της σοφής σιωπής.

Πέρα όμως από αυτά τα ερωτήματα –και πολλά άλλα ακόμη–, αυτό που με τσίγκλησε στο όλο ζήτημα ήταν το είδος και το φύλο της σιωπής, όπως και το είδος και το φύλο της οπτικής γωνίας με την οποία προσεγγίζεται. Είναι ίδια η γυναικεία σιωπή με την αντρική; Γίνεται εξίσου αντιληπτή από τους άντρες και τις γυναίκες; Ερμηνεύεται και αποτιμάται με τον ίδιο τρόπο;

Όχι.

Γι’ αυτό και η ανάγκη του σπασίματος της σιωπής διαφέρει.

Γι’ αυτό και η γυναικεία κραυγή –όταν και αν ακουστεί– έχει, όχι μόνο άλλη ένταση, αλλά και διαφορετική χροιά.