Σ’ ένα απόσπασμα από ένα άρθρο του σχολικού
εγχειριδίου σχετικά με τη γλώσσα της εξουσίας και τη γλώσσα της παιδείας και
της ελευθερίας υποστηρίζεται ότι η γλώσσα δεν είναι μόνο εργαλείο επικοινωνίας.
Δεν απεικονίζει απλώς την πραγματικότητα, δεν εκφράζει απλώς τις κοινωνικές
συγκρούσεις. Γίνεται και η ίδια πεδίο αυτών των συγκρούσεων.
Η κυρίαρχη τάξη επιβάλλει τον δικό της τονισμό στο
περιεχόμενο των λέξεων και με αυτόν τον τρόπο καταφέρνει να τεντώνει ή να
συρρικνώνει, να αλλοιώνει ή να στρεβλώνει τα σημαινόμενα των λέξεων. Με τη
μαζική δε επανάληψη επιβάλλει και τη γενικευμένη χρήση των λέξεων με τη σημασία
που εκείνη επιθυμεί.
Επεμβαίνει έτσι και στον τρόπο της σκέψης μας.
Γιατί —είτε το θέλουμε είτε όχι— σκεφτόμαστε με τις λέξεις. Οπότε «μαθαίνουμε»
να σκεφτόμαστε —ή να μη σκεφτόμαστε— με τον τρόπο που υπηρετεί τους στόχους
της.
Ο Μπρεχτ έδειξε πολύ νωρίς το πώς μπορούμε ν’
αντισταθούμε σ’ αυτήν την επιβολή και να υπερασπιστούμε ή να κατακτήσουμε την ελευθερία
της σκέψης μας: με την αποδόμηση της γλώσσας της εξουσίας και την αποκάλυψη του
τι εννοεί και του πού αποσκοπεί.
 |
| Η φωτογραφία από εδώ |
Προσπαθώντας να το εξηγήσω αυτό στους εφήβους, μου
ήρθε στο μυαλό η ονομασία του πιο οικείου τους υπουργείου. Αφού τους υπενθύμισα
ότι η αρχική σημασία της λέξης «υπουργός» (και του λατινογενούς minister) είναι «υπηρέτης»,
ρώτησα τι φέρνει στο μυαλό τους ο όρος «υπουργείο παιδείας». Κατέληξαν ότι
είναι ο κρατικός φορέας που οργανώνει την παιδεία της χώρας. Στην ερώτησή μου
αν οι όροι «παιδεία» και «εκπαίδευση» ταυτίζονται απάντησαν αρνητικά και
διευκρίνισαν ότι η παιδεία είναι πολύ γενικότερη έννοια και αναφέρεται στη
γενικότερη μόρφωση και καλλιέργεια του ανθρώπου. Βρήκαν μάλιστα ότι η παιδεία έχει
στενή εννοιολογική συγγένεια με τον πολιτισμό.
Τα ερωτήματα, γιατί αυτά τα δύο υπουργεία ονομάζονται έτσι και ποιο ακριβώς είναι
το αντικείμενό τους, έμειναν μετέωρα…
