Το Κύμα

Το Κύμα (2008, Σκηνοθεσία: Dennis Gansel - Σενάριο: Dennis Gansel, Todd Strasser)

Η ταινία «Το Κύμα» (Die Welle), βασισμένη σε αληθινό περιστατικό, ήταν ένα έργο χωρίς μεγάλες προοπτικές εμπορικής επιτυχίας. Προβλήθηκε για αρκετές εβδομάδες σε μερικές ελληνικές αίθουσες, που την περιέλαβαν στο πρόγραμμά τους. Ίσως γι’ αυτό ένα μεγάλο μέρος της νεολαίας την αντιπαρήλθε. Ίσως πάλι να έπαιξε ανασταλτικό ρόλο το ότι ήταν γερμανόφωνη (η αγγλική γλώσσα έχει καταντήσει τόσο πολύ οικεία όσο και η μητρική μας στις ταινίες που επιλέγουμε να παρακολουθήσουμε).

Ένας καθηγητής ιστορίας αποφασίζει να διδάξει βιωματικά στους μαθητές του την έννοια της απολυταρχίας. Εφαρμόζει στην τάξη του τις μεθόδους που χρησιμοποιεί η τυραννία για να κατακτήσει την εξουσία, τον τρόπο με τον οποίο εκμεταλλεύεται τις ατομικές αδυναμίες, τη γοητεία που ασκεί στα πρώτα της στάδια, την αίσθηση της δύναμης που διαχέει στους οπαδούς της. Τα παιδιά ενθουσιάζονται και τον ακολουθούν. Μέχρι που το πείραμα φεύγει εκτός ελέγχου.

Η ταινία αγγίζει σε δεύτερο και τρίτο πλάνο και αρκετά άλλα θέματα με κυρίαρχο, κατά τη γνώμη μου, τον καθηγητή-μαθητευόμενο μάγο. Παρακολουθούμε τις ανησυχίες και τις ψυχολογικές ανάγκες των εφήβων, τις σχέσεις που αναπτύσσουν μεταξύ τους, τη σχέση διδάσκοντος και διδασκομένου και πώς αυτή επηρεάζει τη διαδικασία της διδασκαλίας και αντίστροφα. Είναι ένα έργο που συνιστώ θερμά, χωρίς πάντα ν’ αποκαλύπτω τα εκπαιδευτικά μου κίνητρα.

... ... ...

Η ευκολία με την οποία αποστρέφουμε το βλέμμα από το κακό, όταν αυτό ακόμη κάνει τα πρώτα του βήματα, πάντα με τρόμαζε. Αυτός ο φόβος αλλά και η γερμανική γλώσσα της ταινίας οδήγησαν συνειρμικά το μυαλό μου στα πολύ γνωστά λόγια του όχι πολύ γνωστού πάστορα Μάρτιν Νιμέλερ (Martin Niemöller):

Πρώτα ήρθαν για τους κομμουνιστές
και δε μίλησα γιατί δεν ήμουν κομμουνιστής.
Ύστερα ήρθαν για τους συνδικαλιστές
και δε μίλησα γιατί δεν ήμουν συνδικαλιστής.
Ύστερα ήρθαν για τους Εβραίους
και δεν μίλησα γιατί δεν ήμουν Εβραίος.
Ύστερα ήρθαν για μένα
και δεν είχε απομείνει κανείς για να μιλήσει για μένα.

... ... ...

Είναι μόνο η δύναμη της ανάγκης μας να ανήκουμε σε μια ομάδα ξεχωριστή και δυνατή; Είναι μόνο ο φόβος; Είναι μόνο η αδιαφορία; Είναι μόνο η ανάγκη του ανθρωπάκου που κρύβουμε μέσα μας να νιώσει ισχυρός; Αυτά τα ερωτήματα με οδήγησαν στο ποίημα της Ελένη Βακαλό από τη συλλογή της «Του κόσμου» (1978):

Η φωτογραφία από εδώ

Πώς έγινε ένας κακός άνθρωπος

 

Θα σας πω πώς έγινε

Έτσι είναι η σειρά

Ένας μικρός καλός άνθρωπος αντάμωσε στο δρόμο του έναν χτυπημένο
Τόσο δα μακριά από κείνον ήτανε πεσμένος και λυπήθηκε

Τόσο πολύ λυπήθηκε

που ύστερα φοβήθηκε

Πριν κοντά του να πλησιάσει για να σκύψει να τον πιάσει, σκέφτηκε καλύτερα

Τι τα θες τι τα γυρεύεις

Κάποιος άλλος θα βρεθεί από τόσους εδώ γύρω, να ψυχοπονέσει τον καημένο

Και καλύτερα να πούμε

Ούτε πως τον έχω δει
  

Και επειδή φοβήθηκε

Έτσι συλλογίστηκε

Τάχα δεν θα είναι φταίχτης, ποιον χτυπούν χωρίς να φταίξει;
Και καλά του κάνουν αφού ήθελε να παίξει με τους άρχοντες

Άρχισε λοιπόν και κείνος

Από πάνω να χτυπά

                                 Αρχή του παραμυθιού καλημέρα σας

... ... ...

Δεν πρόκειται για τριπλή ανάρτηση. Τρία θέματα, τάχα μου, σε οικονομικό πακέτο. Κοινός τους παρονομαστής και συνεκτικός δεσμός τους είναι η αγωνία μου για το παρόν και το άμεσο μέλλον μας. Μήπως, αντί να καλλιεργούμε ιστορικοφανείς ευαισθησίες για την Ελλάδα και το 1821 (χωρίς να παραβλέπω καθόλου τη σημασία αυτής της περιόδου), μήπως, επαναλαμβάνω, θα έπρεπε να διευρύνουμε το χρόνο και την γεωγραφική ακτίνα του ιστορικού μας ενδιαφέροντος ώστε να αντλήσουμε χρήσιμα μαθήματα;

Η Γερμανία του Μεσοπολέμου αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα: οικονομική κρίση, ανεργία, διαλυμένες παραγωγικές δυνάμεις, χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών διαρκώς διευρυνόμενο, κοινωνικός ιστός υπό διάλυση, πολιτική αφωνία από τα αστικά κόμματα, καταρρακωμένη —από τη συνθήκη των Βερσαλλιών (1919)— εθνική αξιοπρέπεια.

Μας θυμίζουν κάτι όλα αυτά;

Το «κύμα», τη μεταδοτική ασθένεια του κακού, φοβάμαι.

Έχω άδικο να ανησυχώ;

Απορίες

Το «νέο» Λύκειο θα θεωρήσει επαρκή την εννιάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση;

Το «νέο» Λύκειο θα εξακολουθήσει να θεωρείται κορύφωση της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ή προπαρασκευαστική βαθμίδα για την τριτοβάθμια εκπαίδευση;

Το «νέο» Λύκειο θα πορευθεί με τα παλαιά βιβλία;

Το «νέο» Λύκειο θα στηθεί ως γυμνός σκελετός και κατόπιν εορτής θα ανακοινωθούν οι στόχοι και το αναλυτικό του πρόγραμμα;

Το «νέο» Λύκειο θα εξακολουθήσει να ονομάζεται «Γενικό»;

Το «νέο» Λύκειο θα θεωρήσει περιττή την παροχή γενικής καλλιέργειας στο ηλικιακό φάσμα των 15-18 χρόνων, οπότε και οι νέοι βρίσκονται στην προσφορότερη φάση να γνωρίσουν, να επεξεργαστούν, να κρίνουν και να εμπεδώσουν αξίες ζωής;

Το «νέο» Λύκειο θα θεωρήσει ώριμα τα παιδιά των 16 χρόνων να κάνουν τις οριστικές επιλογές τους για την επαγγελματική τους πορεία;

Το «νέο» Λύκειο θα είναι σίγουρο ότι τα παιδιά θα κάνουν αυτές τις επιλογές χωρίς τον, έστω και υποτυπώδη, Σχολικό Επαγγελματικό Προσανατολισμό;

Το «νέο» Λύκειο θα θεωρήσει τόσο βέβαιη και αμετάκλητη την επιλογή κατεύθυνσης εκ μέρους των παιδιών, ώστε να τα ωθεί σε τόσο πρόωρη εξειδίκευση;

Το «νέο» Λύκειο θα πετάξει στον κάλαθο των αχρήστων το μεράκι όλων εκείνων των εκπαιδευτικών που παρακολουθούν σεμινάρια και ημερίδες για την ανάπτυξη ποικίλων (περιβαλλοντικών, καλλιτεχνικών, θεατρικών κ.λπ.) προγραμμάτων, συμπληρωματικών μεν αλλά άκρως απαραίτητων για τη σφαιρική καλλιέργεια των παιδιών;

Το «νέο» Λύκειο θα αξιοποιήσει τις νέες τεχνολογίες εξοβελίζοντας από το πρόγραμμά του το μάθημα της Πληροφορικής;

Το «νέο» Λύκειο θα αξιοποιήσει τις νέες τεχνολογίες σε σχολεία 200, 300 ή και 400 παιδιών με ένα μόνο εργαστήριο Πληροφορικής; Και θα το κάνει μ’ ένα σεβαστό ποσοστό εκπαιδευτικών που τις αγνοεί —είτε επειδή τις φοβάται είτε επειδή τις περιφρονεί;

Το «νέο» Λύκειο θα προσφέρει πιστοποίηση στην ξένη γλώσσα στριμώχνοντάς την στα μαθήματα επιλογής στις δύο τελευταίες τάξεις του;

Το «νέο» Λύκειο θα εγκαινιάσει τις «ερευνητικές εργασίες» χωρίς σχολικές βιβλιοθήκες, χωρίς εργαστήρια, χωρίς την απαραίτητη τεχνική υποδομή;

Το «νέο» Λύκειο θα ζητήσει από τα παιδιά δύο κατά σχολικό έτος «ερευνητικές εργασίες» με εκπαιδευτικούς ανέτοιμους ή επιμορφωμένους με ταχύρρυθμα σεμινάρια μερικών ωρών —και από ποιους επιμορφωτές;

Το «νέο» Λύκειο θα τεθεί σε εφαρμογή χωρίς προηγουμένως να έχει αξιολογηθεί επιστημονικά το σε τι και πόσο χωλαίνει το «παλαιό»;

Το «νέο» Λύκειο θα αρχίσει άμεσα τη λειτουργία του χωρίς προηγουμένως να δοκιμασθεί πιλοτικά, να ελεγχθεί και να αξιολογηθεί;

Το «νέο» Λύκειο θα αφήσει χρονικό περιθώριο στους εφήβους μας να παίξουν, να γελάσουν, να στοχαστούν, να ερωτευτούν;

Το «νέο» Λύκειο θα…

Να συνεχίσω;

Από τότε που άφησα πίσω μου τα σχολικά θρανία ως μαθήτρια, εκεί στα μέσα της δεκαετίας του ’70, περιμένω το «νέο» Λύκειο…

Επιτέλους πια, δεν πονάει κανείς τέλος πάντων αυτόν το χώρο; Τόσο κοντόθωροι είναι; Τόσο αδιαφορούν για το μέλλον;
Και μια πρόταση: Μήπως θα έπρεπε να εξαναγκάσουμε τον εκάστοτε επίδοξο «μεταρρυθμιστή» υπουργό να δοκιμάζει τις «μεταρρυθμίσεις» του υποχρεωτικά πρώτα στα δικά του παιδιά;