Το Κύμα

Το Κύμα (2008, Σκηνοθεσία: Dennis Gansel - Σενάριο: Dennis Gansel, Todd Strasser)

Η ταινία «Το Κύμα» (Die Welle), βασισμένη σε αληθινό περιστατικό, ήταν ένα έργο χωρίς μεγάλες προοπτικές εμπορικής επιτυχίας. Προβλήθηκε για αρκετές εβδομάδες σε μερικές ελληνικές αίθουσες, που την περιέλαβαν στο πρόγραμμά τους. Ίσως γι’ αυτό ένα μεγάλο μέρος της νεολαίας την αντιπαρήλθε. Ίσως πάλι να έπαιξε ανασταλτικό ρόλο το ότι ήταν γερμανόφωνη (η αγγλική γλώσσα έχει καταντήσει τόσο πολύ οικεία όσο και η μητρική μας στις ταινίες που επιλέγουμε να παρακολουθήσουμε).

Ένας καθηγητής ιστορίας αποφασίζει να διδάξει βιωματικά στους μαθητές του την έννοια της απολυταρχίας. Εφαρμόζει στην τάξη του τις μεθόδους που χρησιμοποιεί η τυραννία για να κατακτήσει την εξουσία, τον τρόπο με τον οποίο εκμεταλλεύεται τις ατομικές αδυναμίες, τη γοητεία που ασκεί στα πρώτα της στάδια, την αίσθηση της δύναμης που διαχέει στους οπαδούς της. Τα παιδιά ενθουσιάζονται και τον ακολουθούν. Μέχρι που το πείραμα φεύγει εκτός ελέγχου.

Η ταινία αγγίζει σε δεύτερο και τρίτο πλάνο και αρκετά άλλα θέματα με κυρίαρχο, κατά τη γνώμη μου, τον καθηγητή-μαθητευόμενο μάγο. Παρακολουθούμε τις ανησυχίες και τις ψυχολογικές ανάγκες των εφήβων, τις σχέσεις που αναπτύσσουν μεταξύ τους, τη σχέση διδάσκοντος και διδασκομένου και πώς αυτή επηρεάζει τη διαδικασία της διδασκαλίας και αντίστροφα. Είναι ένα έργο που συνιστώ θερμά, χωρίς πάντα ν’ αποκαλύπτω τα εκπαιδευτικά μου κίνητρα.

... ... ...

Η ευκολία με την οποία αποστρέφουμε το βλέμμα από το κακό, όταν αυτό ακόμη κάνει τα πρώτα του βήματα, πάντα με τρόμαζε. Αυτός ο φόβος αλλά και η γερμανική γλώσσα της ταινίας οδήγησαν συνειρμικά το μυαλό μου στα πολύ γνωστά λόγια του όχι πολύ γνωστού πάστορα Μάρτιν Νιμέλερ (Martin Niemöller):

Πρώτα ήρθαν για τους κομμουνιστές
και δε μίλησα γιατί δεν ήμουν κομμουνιστής.
Ύστερα ήρθαν για τους συνδικαλιστές
και δε μίλησα γιατί δεν ήμουν συνδικαλιστής.
Ύστερα ήρθαν για τους Εβραίους
και δεν μίλησα γιατί δεν ήμουν Εβραίος.
Ύστερα ήρθαν για μένα
και δεν είχε απομείνει κανείς για να μιλήσει για μένα.

... ... ...

Είναι μόνο η δύναμη της ανάγκης μας να ανήκουμε σε μια ομάδα ξεχωριστή και δυνατή; Είναι μόνο ο φόβος; Είναι μόνο η αδιαφορία; Είναι μόνο η ανάγκη του ανθρωπάκου που κρύβουμε μέσα μας να νιώσει ισχυρός; Αυτά τα ερωτήματα με οδήγησαν στο ποίημα της Ελένη Βακαλό από τη συλλογή της «Του κόσμου» (1978):

Η φωτογραφία από εδώ

Πώς έγινε ένας κακός άνθρωπος

 

Θα σας πω πώς έγινε

Έτσι είναι η σειρά

Ένας μικρός καλός άνθρωπος αντάμωσε στο δρόμο του έναν χτυπημένο
Τόσο δα μακριά από κείνον ήτανε πεσμένος και λυπήθηκε

Τόσο πολύ λυπήθηκε

που ύστερα φοβήθηκε

Πριν κοντά του να πλησιάσει για να σκύψει να τον πιάσει, σκέφτηκε καλύτερα

Τι τα θες τι τα γυρεύεις

Κάποιος άλλος θα βρεθεί από τόσους εδώ γύρω, να ψυχοπονέσει τον καημένο

Και καλύτερα να πούμε

Ούτε πως τον έχω δει
  

Και επειδή φοβήθηκε

Έτσι συλλογίστηκε

Τάχα δεν θα είναι φταίχτης, ποιον χτυπούν χωρίς να φταίξει;
Και καλά του κάνουν αφού ήθελε να παίξει με τους άρχοντες

Άρχισε λοιπόν και κείνος

Από πάνω να χτυπά

                                 Αρχή του παραμυθιού καλημέρα σας

... ... ...

Δεν πρόκειται για τριπλή ανάρτηση. Τρία θέματα, τάχα μου, σε οικονομικό πακέτο. Κοινός τους παρονομαστής και συνεκτικός δεσμός τους είναι η αγωνία μου για το παρόν και το άμεσο μέλλον μας. Μήπως, αντί να καλλιεργούμε ιστορικοφανείς ευαισθησίες για την Ελλάδα και το 1821 (χωρίς να παραβλέπω καθόλου τη σημασία αυτής της περιόδου), μήπως, επαναλαμβάνω, θα έπρεπε να διευρύνουμε το χρόνο και την γεωγραφική ακτίνα του ιστορικού μας ενδιαφέροντος ώστε να αντλήσουμε χρήσιμα μαθήματα;

Η Γερμανία του Μεσοπολέμου αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα: οικονομική κρίση, ανεργία, διαλυμένες παραγωγικές δυνάμεις, χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών διαρκώς διευρυνόμενο, κοινωνικός ιστός υπό διάλυση, πολιτική αφωνία από τα αστικά κόμματα, καταρρακωμένη —από τη συνθήκη των Βερσαλλιών (1919)— εθνική αξιοπρέπεια.

Μας θυμίζουν κάτι όλα αυτά;

Το «κύμα», τη μεταδοτική ασθένεια του κακού, φοβάμαι.

Έχω άδικο να ανησυχώ;