Παίζουμε κι άλλο;

Τα «γκαζάκια», που μου θύμισε η Καρυάτιδα στην προηγούμενη ανάρτηση, φαντάζομαι ότι στα σημερινά παιδιά θα προκαλούσαν μάλλον «εκρηκτικούς» συνειρμούς! Όμως ήταν ένα αγαπημένο παιχνίδι στην εποχή μου, αγορίστικο μεν, που δεν απέκλειε όμως και τα λιγοστά κορίτσια που δεν συγκινούνταν μόνο από τις κούκλες. Ήταν αυτά τα γυάλινα σφαιρίδια που αιχμαλώτιζαν στο κέντρο τους τα, μαγικά στα παιδικά μάτια, χρώματα. Στην Αίγυπτο τα λέγαμε μπίλιες, ενώ στα πολύ παλιά παιδικά βιβλία ονομάζονταν βώλοι —από την αρχαία ονομασία τους «βύλοι». Τότε εμφανίζονταν σε τρία κυρίως μεγέθη, αν και το μικρότερο απ’ αυτά το περιφρονούσαν τα μεγάλα παιδιά. Η φίλη μας ιστορικός θυμήθηκε το παιχνίδι με το «γαλατά», τον «μπάζο» και τον «παράμπαζο», όπου στήναμε εναλλάξ τις μπίλιες του ο κάθε παίκτης και, σημαδεύοντας από ικανή απόσταση τον «μπάζο» (την πρώτη), κερδίζαμε όσες μπίλιες αντιπάλων βρίσκονταν δεξιά απ’ αυτήν που πετυχαίναμε. Στο παιχνίδι αυτό η ρίψη του «γαλατά», με τον οποίο σημαδεύαμε, δεν υπάκουε σε συγκεκριμένους κανόνες. Το αντίθετο συνέβαινε στο «τρίγωνο», από το οποίο δυστυχώς δεν θυμάμαι παρά μόνο ότι οι παίκτες έστηναν τρεις μπίλιες έτσι που να σχηματίζουν ένα ισόπλευρο τρίγωνο και ότι ήταν υποχρεωμένοι να σημαδεύουν κρατώντας την μπίλια τους με τον λυγισμένο δείκτη και εκτοξεύοντάς την με τον αντίχειρα. Η κίνηση αυτή έδινε δύναμη στη ρίψη, αλλά απαιτούσε τεχνική για μικρές, κοντινές ρίψεις. Ίσως γι’ αυτό και να μην ήταν τόσο δημοφιλές. Επιπλέον δεν απέφερε και τα λάφυρα του προηγούμενου παιχνιδιού!

Update: Από συνομήλικο γκαζό-φιλο ξάδελφο για τον «γαλατά»

Λέγαμε αυτή την μπίλια έτσι γιατί ήταν λευκή. Συνήθως την κατασκευάζαμε μόνοι μας από στόκο που τον αφήναμε να ξεραθεί, αφού είχαμε κάνει την σφαιρική του επιφάνεια όσο το δυνατόν πιο λεία. Ήταν πολύ πιο μεγάλη από τις άλλες και γι’ αυτό ήταν δύσκολη η κατασκευή της. Μετά από το ’66-’67 πουλούσαν τέτοιες μπίλιες, βιομηχανοποιημένες πια, τα διάφορα ψιλικατζίδικα στις γειτονιές.

Οι «γαλατάδες» λόγω κατασκευής ήταν αρκετά βαρείς και εκεί οφειλόταν και η ακρίβεια στόχευσης. Είχαν καλύτερο πιάσιμο στο χέρι και με την ορμή (μάζα x επιτάχυνση) είχαν σχεδόν πάντα το αποτέλεσμα που θέλαμε. Γι’ αυτό και όταν παίζαμε ή θα είχαμε όλοι γαλατάδες ή κοινές γκαζές. Αυτό βέβαια το καταλάβαμε, αφού χάσαμε πολλά γκαζάκια από τους «έξυπνους»!

Μπίλιες ή "γκαζάκια"

Εξίσου αγαπημένα παιχνίδια ήταν η σβούρα και το γιογιό. Θα μου πείτε ότι αυτά είναι μάλλον μοναχικά παιχνίδια και θα συμφωνήσω. Όμως απαιτούσαν δεξιοτεχνία, γιατί δεν είχαν βέβαια τη σημερινή μορφή τους. Οι μεν σβούρες έπρεπε να τεθούν σε κίνηση από το παιδί με ένα σπάγκο που τυλιγόταν με πολλή προσοχή γύρω της, το δε γιογιό δεν λειτουργούσε με λάστιχο όπως τώρα, αλλά με σπάγκο κι αυτό. Παίζοντάς τα λοιπόν τα παιδιά, όχι μόνον εξασκούσαν τον έλεγχο και το συντονισμό λεπτών κινήσεων, αλλά και εφάρμοζαν βιωματικά μερικούς απλούς νόμους της φυσικής (ας αναφέρουμε μόνο τους σχετικούς με το κέντρο βάρους και τη βαρύτητα, την περιστροφική κίνηση και την αδράνεια).

Σβούρες και γιογιό

Το γιογιό μάλιστα φαίνεται πως ήταν γνωστό ήδη από την αρχαιότητα, όπως άλλωστε και τα πεντόβολα (τα «πεντάλιθα»), οι μαριονέτες (οι «πλαγγόνες»), αλλά και πολλά άλλα.

Γιογιό

Τα «εφτά παιχνίδια» ήταν ένα(!) παιχνίδι, που συνήθως προτιμούσαμε να το παίζουμε μόνοι μας, περιμένοντας και τα υπόλοιπα παιδιά να συγκεντρωθούν. Το μόνο που χρειαζόταν ήταν μια μπάλα κι ένας τοίχος. Συνίστατο σε εφτά διαφορετικούς τρόπους χειρισμού και ρίψης της μπάλας, πράγμα που συντελούσε τα μέγιστα στην εξάσκηση των κινητικών μας δεξιοτήτων —εν αγνοία μας. Καταλαβαίνετε ότι, αν τα παιδιά ήταν παραπάνω από δύο, δεν υπήρχε σ’ αυτή την ηλικία η απαραίτητη υπομονή μέχρι να έρθει η σειρά του καθενός να παίξει.

Θα θυμίσω ακόμη τις άπειρες εκδοχές που είχε το «σκοινάκι» για τα κορίτσια, το «σκοινί» ή «τραβηχτό» (την αρχαία ελκυστίνδα ή σκαπέρδα), που προτιμούσαν τα αγόρια και όσα ζωηρά κορίτσια κέρδιζαν το δικαίωμα συμμετοχής, και βέβαια τα «αγάλματα», όπως συνηθίζαμε να λέμε τα «στρατιωτάκια ακούνητα, αμίλητα, αγέλαστα» και τα οποία είδα και τους γονείς και τους θείους μου να παίζουν!

Σκαπέρδα

Άφησα τελευταίο το «σπάσιμο». Όχι βέβαια για να σας «τη σπάσω»! Αλλά γιατί είναι ένα παιχνίδι που πολύ θα ήθελα να δω τους μεγάλους σήμερα να «παίζουν». Τα παιδιά, χωρισμένα σε δυο ομάδες, παρατάσσονταν τα μεν απέναντι στα δε σε αρκετή απόσταση. Κρατιόντουσαν σφιχτά από τα χέρια και προκαλούσαν έναν αντίπαλο κάθε φορά να επιχειρήσει, τρέχοντας με φόρα, να «σπάσει» αυτές τις σφιχτές λαβές. Αν το κατάφερνε, διάλεγε όποιον αιχμάλωτο ήθελε από τους δύο, των οποίων τα χέρια δεν μπόρεσαν να συγκρατήσουν την ορμή του. Αν όχι, έμενε αυτός ως αιχμάλωτος. Απαραίτητος λοιπόν ο προσεκτικός υπολογισμός για την εύρεση του αδύναμου κρίκου, η ταχύτητα και φυσικά η δύναμη. Δύναμη για το «σπάσιμο», αλλά και δύναμη για την άμυνα.

Αυτή τη δύναμη και το πείσμα των σφιχτοδεμένων, έστω και μελανιασμένων, παιδικών χεριών νοσταλγώ. Τα έχουμε ανάγκη κι ελπίζω να μην τα έχουμε σπαταλήσει…

Πηγές για τα αρχαία παιχνίδια και τις φωτογραφίες τους:

http://www.ancientgreektoys.gr/     και

http://www.mikrosanagnostis.gr/thema-athina-mathekiafto.asp