Τάξη και φύλο

Παρακολούθησα κάποτε σε μια συζήτηση παρέας την αντιπαράθεση δύο απόψεων για την αντιμετώπιση των διακρίσεων με βάση το φύλο.

Η μία πλευρά υποστήριζε ότι οι έμφυλες διακρίσεις επισημαίνονται σ' όλες τις κοινωνίες, ανεξάρτητα από τη διάρθρωσή τους. Η καταπίεση των γυναικών, έλεγε, είναι μια θεμελιακή ανισότητα και, γι' αυτό, πρέπει ν' αποτελεί μια από τις πρωταρχικές διεκδικήσεις κάθε κοινωνικού αγώνα.

Η άλλη πλευρά διατεινόταν ότι προέχει η ταξική πάλη ως έννοια πλάτους, στην οποία εντάσσεται ως έννοια είδους η γυναικεία απελευθέρωση. Το ισχυρότερο επιχείρημα αυτής της άποψης είναι ότι σε μια αταξική κοινωνία καταργείται η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, άρα και η καταπίεση της γυναίκας από τον άντρα.

Το ζήτημα είναι παμπάλαιο και, συνήθως, παρουσιάζεται σχηματικά, αν όχι και επικινδύνως απλουστευτικά. Τι γίνεται, λόγου χάρη, αν προσμετρήσουμε και άλλες μεταβλητές, όπως ο πολιτισμικός ή ο θρησκευτικός παράγοντας; Θα μου πείτε, αυτοί αποτελούν μέρος του εποικοδομήματος. Ναι, αλλά, μέχρι να διαμορφωθεί νέο εποικοδόμημα, τι θα εξακολουθήσει να συμβαίνει; Ζωές θα καταστρέφονται ή και θα χάνονται.

Παίρνω ως αφορμή για προβληματισμό περιστατικά που έχουν κοινό παρονομαστή τις ίδιες θρησκευτικές επιταγές, τον τρόπο δηλαδή με τον οποίο αντιμετωπίζουν οι μουσουλμάνοι φονταμενταλιστές τη γυναίκα σε περίπτωση μοιχείας (τι όρος κι αυτός! και με πόσο ελαστικές ιδιότητες!). Στη μία ομάδα των περιστατικών εντάσσεται η συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων με τραγικό τέλος. Η άλλη ομάδα περιλαμβάνει τις ελάχιστες -η ψυχή τους να τις κάνεις αίσιες- εξαιρέσεις που, ωστόσο, επιβεβαιώνουν τον κανόνα.

Ως υπόθεση εργασίας ας αντιστρέψω κατά τι την εικόνα: Τι θα γινόταν, αν σ' αυτές τις κοινωνίες εξέλιπε παντελώς η οικονομική ανισότητα; Θα επιζούσαν όλες αυτές οι γυναίκες; Ή, στο όνομα της ισότητας* θα θανατώνονταν όλες;

*Αυτή την ισότητα δεν επικαλείται και η πρόσφατα αναγγελθείσα ανατροπή των ασφαλιστικών "προνομίων" των εργαζομένων γυναικών;