Η ζωή δεν μετριέται από τον αριθμό των αναπνοών μας, αλλά από τις στιγμές που μας έκοψαν την ανάσα (George Carlin)


Αγαπώ τη Θάλασσα

Αγαπώ τη Θάλασσα.
Γιατί ξεκινάει με το θήτα των θέλω μου. Γιατί είναι ανοιχτή σαν τα άλφα που την απλώνουν. Γιατί το λάμδα της καμπυλώνει τη γλώσσα μου σε κύμα που σπάει μαλακά στο φράγμα των δοντιών μου. Γιατί τα σίγμα της μου χαϊδεύουν τ’ αφτιά σαν το φλοίσβο της σ’ έρημη παραλία.

Τρίτη 27 Απριλίου 2010

Η σκούφια της Δημοκρατίας

Οι σκέψεις ξεκίνησαν με αφετηρία μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση που έγινε με αφορμή μιαν ανάρτηση του α Κενταύρου για την κοινή λογική. Η σύνδεση της κοινής λογικής με την κοινή γνώμη, στη ροή των απόψεων που διατυπώθηκαν εκεί, με έκανε να αναρωτηθώ τι έχουμε στο μυαλό μας όταν αναφερόμαστε σ’ αυτή.
Συνήθως λέγοντας κοινή γνώμη εννοούμε την άποψη που είναι ευρύτατα διαδεδομένη στα μέλη ενός μικρού ή μεγάλου συνόλου. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι η γνώμη που υιοθετεί το μεγαλύτερο μέρος, η πλειοψηφία των ανθρώπων για ένα ζήτημα. Και η πλειοψηφία αυτή είναι τόσο μεγάλη ώστε να υπερκαλύπτει την όποια μειοψηφία. Θέλω να πω ότι αποδίδοντας στη γνώμη των πολλών την ιδιότητα του κοινού είναι σαν να υπαινισσόμαστε ότι την ασπάζονται όλοι, παραβλέποντας ότι κάποιοι, οι λίγοι, διαφωνούν. Ως όρος επομένως η κοινή γνώμη, υπερτονίζοντας την αρχή της πλειοψηφίας, υπονομεύει μιαν άλλη, εξίσου σημαντική, αρχή της δημοκρατίας: την αρχή της πολυφωνίας, τη δυνατότητα της διαφωνίας.
Για την οικονομία της συζήτησης όμως, προσπερνώ το ζήτημα που θέτει ο επιθετικός προσδιορισμός του όρου «κοινή γνώμη» και αναζητώ την ουσία του εστιάζοντας στο ουσιαστικό του. Νιώθω την ανάγκη να κάνω και πάλι μια μικρή παρέκβαση επιδιώκοντας να διασαφηνίσω το περιεχόμενό του. Ο Πλάτωνας στη γνωσιολογία του διακρίνει τέσσερις βαθμίδες της γνώσης: τη δόξα (την εντύπωση, θα λέγαμε σήμερα, από το αρχαίο ρήμα δοκῶ: νομίζω), τη γνώμη (: την άποψη), τη γνώση και την επιστήμη (από το αρχαίο ρήμα ἐπίσταμαι: γνωρίζω καλά). Όταν λοιπόν αναφερόμαστε στην κοινή γνώμη, εννοούμε την κοινή άποψη, την κατά πλειοψηφία υιοθετημένη άποψη που δεν είναι όμως ακόμα γνώση.
Σχηματίζουμε μιαν άποψη για ένα ζήτημα στηριζόμενοι σε κάποια δεδομένα, που μπορεί να προέρχονται από την εμπειρία ή και την πληροφόρηση και τα οποία στη συνέχεια επεξεργαζόμαστε, προφανώς νοητικά.
Η ατομική ανθρώπινη εμπειρία στην εποχή μας δεν επαρκεί ως πηγή δεδομένων για τη διαμόρφωση άποψης σε πλήθος από ζητήματα. Επομένως εξαρτιόμαστε σε σημαντικότατο βαθμό από την πληροφόρηση. Αυτή θα μας την προσφέρουν τα βιβλία, τα Μ.Μ.Ε., το διαδίκτυο και το σχολείο. Αφήνοντας στην άκρη για την ώρα το σχολείο, γιατί επιτελεί πολλαπλούς ρόλους, ελέγχω τους υπόλοιπους παράγοντες διαμόρφωσης μιας άποψης. Κοινή άποψη, με άλλα λόγια κοινή γνώμη, μπορούν να διαμορφώσουν μόνο τα Μ.Μ.Ε., γιατί τα άλλα μέσα απευθύνονται σε μοναχικές, ατομικές γνωστικές αναζητήσεις.
Όταν λοιπόν τα μαζικά μέσα «ενημέρωσης» ελέγχονται από άτομα ή κέντρα με ιδιοτελή συμφέροντα, όπως συμβαίνει στην εποχή μας, τότε η πληροφόρηση των πολλών γίνεται με επιλεκτικό τρόπο και κατά το δοκούν αυτών των ατόμων ή των κέντρων με σαφή στόχο τη διαμόρφωση (συνώνυμα: το σχηματισμό, τη διάπλαση) της κοινής γνώμης έτσι ώστε να εξυπηρετούνται τα συγκεκριμένα συμφέροντα. Εύλογα συμπεραίνει κανείς ότι η κοινή γνώμη δεν σχηματίζεται ελεύθερα και αυτόβουλα, αλλά υπαγορεύεται έξωθεν. Δεν είναι καν γνώμη.
Την όλη διαδικασία διευκολύνει ένα σχολείο που δεν καλλιεργεί την ουσιαστική γνώση και την κρίση (ούτε καν τη φυσική ανθρώπινη περιέργεια) αφήνοντας ανάπηρη τη νόηση των μελλοντικών πολιτών.
Τι εκφράζει τελικά η κοινή γνώμη στα κοινά μας πράγματα; Τη γνώμη των πολλών; Ή μήπως τη βούληση των ολίγων, των ελαχίστων, μέσα από πολλά στόματα; Μα τότε, για ποια πλειοψηφία μιλάμε;
Κάποιοι φρόντισαν να κατεβάσουν τη σκούφια της Δημοκρατίας μέχρι τ’ αφτιά της, ώστε να μη βλέπει και να μην ακούει τίποτε και να γονατίζει αποπροσανατολισμένη και ακυρωμένη από τους ίδιους της τους θεσμούς.

9 σχόλια:

  1. Kαλημέρα σου
    Η λέξη Δημοκρατία δεν μπορεί πλέον να χρησιμοποιείται σε κοινωνίες που οι άνθρωποι ζητιανεύουν ένα κομμάτι ψωμί,που κοιμούνται στα παγκάκια,σε κοινωνίες που μαστίζονται από την ανεργία.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Η λέξη δημοκρατία δεν είναι δυνατόν να συνταυτίζεται με τα χαρακτηριστικά της τυρρανίδας , της οποίας τα δεινά δυστυχώς καλούμαστε να υποστούμε . Αγαπημένη μου Υπατία χαίρομαι που υπάρχουν ένα γύρω μας άνθρωποι σας εσένα !!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Συμφωνώ απόλυτα, Υπατία.
    Ίσως η γνώμη όταν γίνεται κοινή (παρεμπιπτόντως, μου άρεσε το "κοινή" που έγραψες στο α Κενταύρου) να παύει πια να είναι γνώμη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. @ α Κενταύρου
    Κάποιοι θεώρησαν τον κομμουνισμό ουτοπία. Προσωπικά θεωρώ ότι η δημοκρατία -που πολλοί θεωρούν κατάκτηση της εποχής μας- εξακολουθεί να είναι ανθρώπινο αιτούμενο. Δεν αρνούμαι τα βήματα που έχουν γίνει, αλλά η πορεία μπροστά είναι ακόμη μακρά, με πολλά αγκάθια, πολλές λακκούβες, πολλά πισωγυρίσματα...

    @ Marilise
    Πρέπει να έχουμε το νου μας συνεχώς. Φορτώνουν συνεχώς και ανεπαίσθητα την όψη του πολιτεύματος με φτιασίδια. Και όλοι ξέρουμε ποιοι και πότε χρησιμοποιούν βαρύ μακιγιάζ. Γυμνό, αφτιασίδωτο θέλω το πρόσωπο απέναντί μου. Για να ξέρω με ποιον έχω να κάνω. Και ανάλογα να κανονίζω την πορεία μου.
    Marilise μου, είναι απίθανο πότε και με ποιον διασταυρώνεται κανείς στους δρόμους της ζωής. Η διασταύρωση με τον δικό σου είναι μια τρυφερή νότα.

    @ Νερένια
    Από γνώμες πια χορτάσαμε και είδαμε το χαΐρι τους! Όσο για το "κοινή", πράγματι το εννοούσα με όλες τις δυνατές σημασίες του επιθέτου!
    ΥΓ: Παρακολουθώ από κοντά τις αναρτήσεις σου και απολαμβάνω. Θα σχολιάσω όταν θα μπορέσω να εκφράσω πραγματικά αυτό που μου προσφέρουν!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Υπατία

    Πιστεύω ότι το πολίτευμα της Δημοκρατίας (όπως το ξέρουμε σήμερα με τις εκλογές) δεν θα το παρείχε ποτέ η άρχουσα τάξη αν δεν το έλεγχε με την πλύση που γίνεται από τα ΜΜΕ (έντυπα ή ηλεκτρονικά).

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. «Στη μελλοντική κοινωνία η Ψυχολογία θα γίνει η επιστήμη για το νέο άνθρωπο...
    αυτή η νέα Ψυχολογία θα μοιάζει με τη σημερινή, για να επικαλεστούμε τα λόγια του
    Β. Spinoza, όσο μοιάζει ο αστερισμός του Μεγάλου Κυνόςμε το σκύλο που γαβγίζει».
    L Vygotsky

    Και εγένετο ο πρώτος σπόρος των πολιτισμικών σπουδών (ψυχολογία, κοινωνική ανθρωπολογία, γλωσσολογία, κοινωνικη ψυχολογία, ο ένας ουσιαστικά απο τους δύο πόλους που ανέφερα στη συζήτηση του φίλου α Κενταύρου).

    Η παιδαγωγική του Vygotsky διδάσκεται σε σχέδον όλα τα κοινωνιολογικά τμήματα σπουδών των πανεπιστήμιων της ονομαζόμενης Δύσης.

    Μας κατασκευάζουν, είναι τόσο απλό.

    Συγχωρέστε με έαν ήταν ιδιαιτερα παρεμβατικά τα γραφομενά μου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. @ IonnKorr
    Έχεις απόλυτο δίκιο. Καλό είναι να μην ξεχνάμε ότι η δημοκρατία, μέχρι στιγμής, δεν είναι το καλύτερο πολίτευμα, αλλά το λιγότερο κακό πολίτευμα! Επομένως οι πολιτικοί επιστήμονες έχουν πολλή δουλειά ακόμη. Βλέπουν λαχανιασμένοι και από πολύ μακριά, εκεί πίσω, τους επιστήμονες των θετικών επιστημών να καλπάζουν και αυτοί δεν ξέρω περί τίνος τυρβάζουν.

    @ Δ
    Τέλειωσα το ελληνικό (Αθήνησι) πανεπιστήμιο σε μια εποχή που ο Vygotsky ήταν άγνωστη λέξη. Και σίγουρα δεν θα ήθελες ούτε να ξεφυλλίσεις το εγχειρίδιο του καθηγητή των παιδαγωγικών για τη Χαρακτηρολογία του Εφήβου, στο οποίο "εξετάστηκα" για το πτυχίο μου! Δεν είμαι επομένως "κατασκευασμένη" από αυτόν.
    Ωστόσο, ναι, μας κατασκευάζουν. Από τότε που υπάρχει κρατικό εκπαιδευτικό σύστημα, μας κατασκευάζουν Αυτός είναι ο ρόλος του. Στο χέρι ή, καλύτερα, στο μυαλό και τη βούληση του σκεπτόμενου ανθρώπου έγκειται η αναζήτηση της α-λήθειας (και η διάδοσή της)!
    Δεν κατάλαβα ποια γραφόμενά σου χαρακτηρίζεις ως παρεμβατικά. Κάθε καλός συζητητής είναι καλοδεχούμενος. Καλωσόρισες, λοιπόν!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Σ'ευχαριστώ λοιπόν Υπατία για την φιλοξενία.

    Θέλω να διευκρινίσω πως όταν αναφέρομαι σε ψυχολογία και κοινωνιολογία δεν αναφέρομαι σε πρόσωπα παρά σε τάσεις και κατευθύνσεις που έχουν αυτές, τα πρόσωπα αυτά καθε αυτά προς κατανοήση τα αναφέρω ενδεικτικά.

    Το ''κρατικό εκπαιδευτικό σύστημα'' συμφωνώ είναι μέσο, μέσο ως προς τι;...
    ''Αυτός είναι ο ρόλος του'' με σκοπό τι;
    Και ποιοί το διαμορφώνουν;

    Άρα δεν μπορώ να μείνω απλά σε αυτή τη διαπίστωση, άλλωστε πλέον στίς μέρες μας κατασκευαζόμαστε συνεχώς περισσότερο απο άλλους φορείς πέρα απο την εκπαίδευση.

    Εφόσον είναι το αντικειμενό σου -και εφόσον έχεις διάθεση και χρόνο- θα σε προσκάλούσα να ρίξεις μια ματιά στα παρακάτω κείμενα:
    Το αποδομημένο στοιχειακό άτομο.
    Κείμενο περισσότερο ορθολογικό και αντικειμενικοποιημένο.

    http://inreparabile.blogspot.com/2010/03/blog-post_11.html

    και
    Για τον μοναχικό Άνθρωπο.
    Κείμενο περισσότερο συναισθηματικό και προσωποποιημένο.

    http://inreparabile.blogspot.com/2010/01/blog-post_23.html

    -----------------------------------
    ''Στο χέρι ή, καλύτερα, στο μυαλό και τη βούληση του σκεπτόμενου ανθρώπου έγκειται η αναζήτηση της α-λήθειας (και η διάδοσή της)!''

    Ευτυχώς δηλαδή που ισχύει η έκφραση που είχε πει ο Σεφέρης:
    ''Σε αυτη τη χώρα που είμαστε τόσο τραγικά αυτοδίδακτοι''

    Υ.γ: Προφανός και με όσα είπα στο προηγούμενο σχολιασμό μου δεν εννοούσα πως εσυ είσαι κατασκευασμένη, ευελπιστώ να μην παρεξηγηθήκα.
    Καλό απόγευμα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Θα ξεκινήσω, Δ, από το υστερόγραφὀ σου. Το καλωσόρισμα, νομίζω, έδειχνε ότι δεν παρεξηγήθηκαν τα λόγια σου.
    Απάντησα προσωπικά και αναφέρθηκα στον Vygotsky, περισσότερο για να δείξω ότι δεν είναι τόσο οι διάφορες θεωρίες που παίζουν τον καθοριστικό ρόλο, όσο το πώς (μέσω ποιων φορέων) εφαρμόζονται, με ποιους σκοπούς και, βέβαια, από ποιους αξιοποιούνται.
    Από αυτή την άποψη, το κρατικό εκπαιδευτικό σύστημα έχει ως ρόλο να διαμορφώσει το είδος εκείνο των πολιτών (ή των ατόμων, αν προτιμάς -όπως βλέπεις, διάβασα ήδη το πρώτο κείμενο στο οποίο με παραπέμπεις) που θα εξυπηρετεί το υπάρχον σύστημα. Το διαμορφώνει δε η κυρίαρχη τάξη. Αυτά, για τις ερωτήσεις σου.
    Έχεις ωστόσο δίκιο ότι δεν είναι ο μοναδικός φορέας της "κατασκευής" μας (δεν ξεχνώ, π.χ., τα ΜΜΕ). Είναι όμως καθοριστικός για τη συνέχεια της ζωής των νέων -και ως ατόμων και ως προσώπων. Η εμπειρία μου αυτό δείχνει.
    Καλησπερίζω και θα τα πούμε και από τα μέρη σου...

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...